Οικολογική Επιθεώρηση

Σύμφωνα με έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα το Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace, η χρήση της καύσης ως «λύσης» στο εντεινόμενο πρόβλημα των απορριμμάτων είναι η χειρότερη πρόταση για την υγεία των πολιτών, το περιβάλλον και την οικονομία. Ενώ το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων τίθεται πλέον πιο επιτακτικό παρά ποτέ, τόσο στην Αττική όσο και σε πολλά άλλα αστικά κέντρα, η Greenpeace ζητά να δρομολογηθούν επιτέλους τα μέτρα που θα εξασφαλίσουν μέσα από την κομποστοποίηση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση τη θεαματική μείωση του όγκου των απορριμμάτων.

Η ταφή των απορριμμάτων, είτε σε ανεξέλεγκτες χωματερές, είτε σε ελεγχόμενους χώρους «υγειονομικής ταφής» (ΧΥΤΑ), έχει δεχθεί προ πολλού τα πυρά από πολλές πλευρές. Και δικαίως. Η σπατάλη πρώτων υλών, η ρύπανση των υπόγειων υδάτων από τα τοξικά κατασταλάγματα, η πρόκληση πυρκαγιών, οι εκλύσεις τοξικών διοξινών από την εκούσια ή μη καύση των σκουπιδιών, η αφόρητη δυσωδία, η υποβάθμιση περιοχών, είναι μερικές μόνο από τις επιπτώσεις της επιλογής αυτής.

Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από χίλιες ανεξέλεγκτες χωματερές (και χιλιάδες μικρότεροι σκουπιδότοποι σε ρέματα και χέρσα γη). Οι χωματερές αυτές αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή έκλυσης διοξινών στη χώρα, επιβαρύνοντας την τροφική αλυσίδα και εν τέλει την υγεία όλων μας. Ορθώς λοιπόν αποτελεί πολιτική επιλογή το κλείσιμο όλων των παράνομων και ανεξέλεγκτων χωματερών ως τα τέλη του 2007. Το ερώτημα βέβαια είναι τι θα τις αντικαταστήσει. Μία από τις προτεινόμενες επιλογές είναι η καύση των απορριμμάτων, την οποία προωθούν με ιδιαίτερο ζήλο εταιρίες από όλο τον κόσμο σε πολλούς δήμους της χώρας.

Όπως αποκαλύπτει η έκθεση της Greenpeace, με τον τίτλο «Καύση Αποβλήτων: Ακριβή – Αναποτελεσματική - Επικίνδυνη», η απόρριψη της καύσης και γενικότερα όλων των συγγενών τεχνολογιών θερμικής επεξεργασίας των απορριμμάτων (αλλά και των βιομηχανικών και νοσοκομειακών αποβλήτων) βασίζεται σε μια σειρά από ισχυρά επιχειρήματα τα οποία συνηγορούν κατά της συγκεκριμένης τεχνολογίας.

«Στη θεωρία, η καύση των αποβλήτων περιγράφεται ως μία μέθοδος που εξαφανίζει το πρόβλημα των απορριμμάτων. Στην πράξη αποδεικνύεται εξαιρετικά επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία λόγω της εκπομπής διοξινών και άλλων τοξικών αέριων, της δημιουργίας υγρών και στερεών τοξικών αποβλήτων καθώς και της συμβολής της στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επιπλέον το κόστος της είναι πολλαπλάσιο αυτού της ανακύκλωσης ή της επαναχρησιμοποίησης υλικών», τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace. «Είναι καιρός να σταματήσουμε την αναζήτηση των μαγικών λύσεων που θα εξαλείψουν το πρόβλημα σε μια νύχτα, γιατί αποδεικνύονται πανάκριβες και επικίνδυνες».

Έρευνες που έγιναν σε εργαζόμενους μονάδων καύσης αλλά και σε κατοίκους γειτονικών περιοχών δείχνουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία τους (αύξηση καρκινογενέσεων, αυξημένες συγκεντρώσεις διοξινών, αυξημένα αναπνευστικά προβλήματα κλπ).

Ακόμη και το υποτιθέμενο πλεονέκτημα της καύσης σχετικά με τη δυνατότητα παραγωγής ενέργειας, καταρρίπτεται μόλις συγκριθεί με την ενέργεια που κερδίζουμε από τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών.

«Εκεί που η καύση είναι αξεπέραστη είναι στο κόστος. Πέρα από το αποτρεπτικό κόστος εγκατάστασης, όπως προκύπτει από πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, το λειτουργικό κόστος των μονάδων καύσης μπορεί να ξεπεράσει κατά 30 φορές αυτό της ταφής, ενώ παραμένει υψηλότερο από το κόστος κομποστοποίησης», δήλωσε ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

Δεδομένου ότι η καύση απορροφά τεράστια κονδύλια, η όποια επένδυση σε αυτή την κατεύθυνση μειώνει τις πιθανότητες για επενδύσεις σε φιλοπεριβαλλοντικές μεθόδους διαχείρισης, αφού τα κονδύλια είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένα. Η δέσμευση σε ένα αποτεφρωτήρα (με μέσο χρόνο ζωής 25 χρόνια) σημαίνει ουσιαστικά δέσμευση σε ένα αναποτελεσματικό και επικίνδυνο μοντέλο διαχείρισης για μια ολόκληρη γενιά.

Η εφαρμογή της καύσης αντιστρατεύεται επίσης πολλούς από τους στόχους που έχει θέσει η εθνική και κοινοτική νομοθεσία, σύμφωνα με τις οποίες προβλέπεται:

• Κλείσιμο και εξυγίανση όλων των ανεξέλεγκτων χωματερών και σκουπιδότοπων μέχρι το 2007 σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη, με βάση την ελληνική νομοθεσία, όλες οι υπάρχουσες χωματερές και σκουπιδότοποι είναι παράνομοι.
• Υποχρέωση ανάκτησης του 60% και ανακύκλωσης του 55-80% των συσκευασιών μέχρι το 2011.
• Υποχρέωση μείωσης των βιοαποδομήσιμων αστικών απορριμμάτων που προορίζονται για ταφή (και ει δυνατόν κομποστοποίησής τους στην πηγή, σε επίπεδο κατοικίας δηλαδή) κατά 25% ως το 2010, 50% ως το 2013 και 65% ως το 2020 (σε σχέση με τα επίπεδα του 1995 ή του τελευταίου προ του 1995 έτους για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα τυποποιημένα στοιχεία της Eurostat ).
• Υποχρέωση ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης ειδικών απορριμμάτων και αποβλήτων, όπως λάστιχα, παλιά οχήματα, καταλύτες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπάζα, ογκώδη αντικείμενα, έπιπλα, ορυκτέλαια, κ.α.

Με τα παραπάνω, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τον όγκο των απορριμμάτων που καταλήγουν σε κάποιο ΧΥΤΑ, ενώ αυτά που τελικά φτάνουν εκεί είναι κυρίως αδρανή υλικά και μπορούμε πλέον να τα διαχειριστούμε χωρίς τα προβλήματα που συνήθως συνοδεύουν τη λειτουργία του. Το γεγονός ότι η συζήτηση επικεντρώνεται σήμερα «στο τέλος του αγωγού» και όχι στο πώς θα πετύχουμε μείωση του όγκου των αποβλήτων, απλά επιτείνει το αδιέξοδο.

«Ανεξάρτητα και πέρα από τις σημερινές υποχρεώσεις έναντι της νομοθεσίας, είναι απολύτως εφικτό να πετύχουμε μέσα στην ερχόμενη πενταετία μείωση του όγκου των απορριμμάτων που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ κατά 80% τουλάχιστον. Αρκεί όλοι οι αρμόδιοι φορείς (ΥΠΕΧΩΔΕ, ΟΤΑ κλπ) να δεσμευτούν σε αυτό το στόχο», τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

Η μόνη πραγματική λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων συνδυάζει τη μείωση και τη διαλογή στην πηγή, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και την εναλλακτική διαχείριση των ειδικών απορριμμάτων (όπως π.χ. τα ηλεκτρικά-ηλεκτρονικά απόβλητα, τα λάστιχα, τα μπάζα, τα ορυκτέλαια, κ.λπ), έναντι της ταφής και της καύσης . Το τελικό υπόλειμμα μετά την εφαρμογή των παραπάνω είναι ελάχιστο σε όγκο, αδρανές, και μπορεί να διατεθεί με ελάχιστη επεξεργασία και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Μείωση-Επαναχρησιμοποίηση-Ανακύκλωση. Το τρίπτυχο αυτό εγγυάται την αειφορία και είναι το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα βιώσιμο μέλλον. Είναι το μόνο που μπορεί να κάνει τις «Πόλεις χωρίς σκουπίδια» μια πραγματικότητα στα χρόνια που έρχονται. Η επιλογή είναι δική μας.

1.

Πηγή: Hogg et al(2002). Costs for Municipal Waste Management in the EU. Final Report to DG Environment, European Commission . Eunomia Research & Consulting

Σημείωση: Για σύγκριση, αναφέρουμε ότι σήμερα στην Ελλάδα, τα κόστη για την ταφή των απορριμμάτων είναι 9-30 €/τόνο (περιλαμβανομένων των φόρων), γεγονός που σημαίνει ότι οποιοδήποτε επιπλέον κόστος θα έπρεπε να περάσει υπό τη μορφή αυξημένων δημοτικών τελών στους πολίτες. Στην περίπτωση της ανακύκλωσης αντίθετα, έχει επιλεγεί η μετακύληση του κόστους στο επίπεδο των προϊόντων και των χρηστών με τη θέσπιση ειδικών τελών (π.χ. για τη συσκευασία), καθιστώντας τη διαχείριση του όλου εγχειρήματος πιο αποτελεσματική. Για σύγκριση επίσης, αναφέρουμε πως στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, τα κόστη για την ταφή των απορριμμάτων κυμαίνονται από 9 έως 164 €/τόνο (με υψηλότερες τιμές εκεί όπου η ταφή ουσιαστικά εγκαταλείπεται ως μέθοδος τελικής διάθεσης), ενώ για την κομποστοποίηση, από 16 έως 189 €/τόνο (με συνήθεις τιμές περί τα 50 €/τόνο).

2.

Πηγή: Morris, Jeffrey, and Canzoneri, Diana, (2000) Recycling Versus Incineration: An Energy Conservation Analysis. Sound Resource Management Group (SRMG) Seattle, Washington, September, 1992. (This report has been summarized in the Sound Resource Management’s publication, The Monthly UnEconomist, vol. 2, no. 2-4, February, March and April 2000.)

Σημείωση: MJ /τόνο= MegaJoule /τόνο=εκατομμύρια Joule /τόνο ( Joule =μονάδα ενέργειας)

3.

Πηγή: Institute for Local Self-Reliance (ILSR), (1997), Job Creation: Reuse and Recycling versus Disposal (Chart), Washington, DC, www.ilsr.org/recycling