Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι δραστηριότητες του ανθρώπου έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση του τοπίου του και της σημερινής περιβαλλοντικής κατάστασης του Αμβρακικού. Οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο τοπίο και στα φυσικά οικοσυστήματα πήραν μεγάλες διαστάσεις, ιδιαίτερα στον 20ό αιώνα. Στο όνομα της ανάπτυξης εκτροπές ποταμών, φράγματα, χιλιάδες γεωτρήσεις, εκτεταμένες αποστραγγίσεις και άλλες σοβαρές επεμβάσεις έλαβαν χώρα στην περιοχή. Ορισμένες όμως επεμβάσεις έγιναν χωρίς σχεδιασμό, απρογραμμάτιστα, δίχως να ληφθεί υπόψη η αειφορία και τα σπάνια οικοσυστήματα του Αμβρακικού. Οι πιέσεις που δέχεται ο Αμβρακικός κόλπος είναι πολλές και πολυποίκιλες. Κατά συνέπεια, κρίνεται σκόπιμο να προταθούν μέτρα για τη διαχείριση, αποκατάσταση και αναβάθμιση του οικοσυστήματος.
Ο Αμβρακικός κόλπος είναι ο μεγαλύτερος προς βορρά κόλπος της δυτικής Ελλάδας με έκταση 400 - 405 km2. Διοικητικά ανήκει σε 3 νομούς: τον νομό Άρτας, το νομό Πρεβέζης, και το νομό Αιτωλοακαρνανίας. Ο κόλπος αυτός εισχωρεί βαθιά στη δυτική ακτογραμμή της Ελλάδας, αλλά διατηρεί την επικοινωνία του με το Ιόνιο πέλαγος μέσα από ένα πολύ στενό δίαυλο πλάτους 600 μέτρων και βάθους από 5 έως 15 μέτρα. Πρόκειται για μια κλειστή εσωτερική θάλασσα με μέσο βάθος 26 m και μέγιστο βάθος 65 m. Στα ανατολικά φτάνει ως τις απολήξεις του όρους Μακρυνόρος και στα βόρεια στη προσχωσιγενή πεδιάδα της Άρτας, στα δυτικά μια λουρίδα γης, η χερσόνησος της Πρέβεζας, τη χωρίζει από το Ιόνιο πέλαγος και νότια βρέχει τους πρόποδες των Ακαρνανικών ορέων. Στον Αμβρακικό κόλπο εκβάλλουν δυο μεγάλοι ποταμοί ο Άραχθος και ο Λούρος.
Στις εκτάσεις με μόνιμο γλυκό νερό φυτρώνουν νούφαρα (Nymphaea alba), ψαθιά (Typha spp.) και ιτιές. Στους γύρω λόφους επικρατούν τα φρύγανα και οι χαμηλοί θάμνοι, ενώ ανάμεσα τους υπάρχουν και απομεινάρια δασών με δέντρα όπως οι μελικουκιές, κουτσουπιές (Cercis siliquastrum), γκορτσιές (Pyrus amygdaliformis), βελανιδιές (Querqus spp.). Μέσα στο νερό αναπτύσσονται εκτεταμένα υδρόβια λιβάδια με ζωστέρες (Zostera spp.) είδος ανθόφυτου, που προσφέρουν τους σπόρους και τα φύλλα τους τροφή στα υδρόβια πουλιά και διαθέτουν εντυπωσιακές πράσινες αποχρώσεις.
Νομικό Πλαίσιο
Από το 2008 ο Αμβρακικός έχει θεσμοθετηθεί ως Εθνικό Πάρκο και οι δράσεις για την προστασία και ανάδειξή του συντονίζονται από τοπικό Φορέα Διαχείρισης (σχετική ΚΥΑ με θέμα: χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών του Αμβρακικού κόλπου ως εθνικού πάρκου). Η σύσταση του Φορέα Διαχείρισης επιταχύνει την προσπάθεια διατήρησης της πλούσιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του. Ο πυρήνας του Εθνικού Πάρκου (περιοχή Προστασίας της Φύσης) προτείνεται να περιλαμβάνει τις τρεις μεγάλες Λιμνοθάλασσες της βόρειας πλευράς του Αμβρακικού Κόλπου (Λογαρού, Ροδιά, Τσουκαλιό), τις μικρότερες Λιμνοθάλασσες Τσοπέλι και Μάζωμα, τις εκβολές των ποταμών Λούρου και Αράχθου.
Περιβαλλοντικές Πιέσεις
Τα σημαντικότερα προβλήματα που επηρεάζουν την ισορροπία του οικοσυστήματος είναι τα ακόλουθα:
1. Η ρύπανση που προέρχεται
- αστικά λύματα & απορρίμματα
- Εντατική χρήση λιπασμάτων & φυτοφαρμάκων
- Ρύπανση από τις δεξαμενές καυσίμων
- ρυπογόνες δραστηριότητες από κτηνοτροφικές & μεταποιητικές μονάδες
2. Η επιβάρυνση του υδρολογικού ισοζυγίου στους ποταμούς & τον Κόλπο
- Από την κατασκευή φραγμάτων της ΔΕΗ στον Λούρο και Άραχθο
- Από τη μείωση του ρυθμού ανανέωσης των νερών από το Ιόνιο
- Από την κατασκευή αναχωμάτων κατά μήκος των ποταμών
Πιο συγκεκριμένα και αναλυτικά:
Με τη δημιουργία του φράγματος στον π. Λούρο, η ροή του ποταμού ελέγχεται και μεγάλο ποσοστό φερτών υλικών κατακρατείται μέσα στον ταμιευτήρα. Από τη μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης της παράκτιας περιοχής και του δέλτα του ποταμού Άραχθου, φαίνεται η συνολική τάση περιορισμού του εύρους των λουρονησίδων και οπισθοδρόμησης της ακτογραμμής, σε μικρή απόσταση από τις εκβολές μέχρι την Κορωνησία.
3. Πιέσεις λόγω παράνομων δραστηριοτήτων στους υγροτόπους και τα προστατευμένα είδη
- Τις τελευταίες δεκαετίες πολλές επεμβάσεις έγιναν αυθαίρετα ή παράνομα.
- Η επιχωμάτωση υγροτόπων,
- Η δημιουργία παράνομων χωματερών,
- Η κατασκευή νέων δρόμων,
- Η άναρχη χωροθέτηση νέων δραστηριοτήτων και
- Η αύξηση της δόμησης εκτός οικισμών κατακερματίζουν τους υγρότοπους και αλλοιώνουν το τοπίο.
Προτεινόμενα διαχειριστικά μέτρα
Οι κίνδυνοι είναι δυνατόν να αναχαιτιστούν με τη συνδυασμένη προσπάθεια επιστημόνων, φορέων και κατοίκων, και η διαδικασία υποβάθμισης μπορεί να αναστραφεί με καλύτερη οργάνωση της διαχείρισης της περιοχής. Τα προτεινόμενα διαχειριστικά μέτρα οφείλουν να έχουν μια ολιστική προσέγγιση και να περιλαμβάνουν τρεις πτυχές:
α) Έλεγχος προστατευόμενων ενδιαιτημάτων
β) Παρακολούθηση ποιότητας υδάτων
γ) Εκπαίδευση‐ Επιμόρφωση‐ Ενημέρωση
α) Έλεγχος προστατευόμενων ενδιαιτημάτων
Έλεγχος για να μη μεταβληθούν η έκταση και τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά των προστατευόμενων περιοχών (εκχερσώσεις, δόμηση, αμμοληψίες).
Συνεχής καταγραφή και αξιολόγηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού, ως προς τις συνέπειες τους στην προστατευόμενη περιοχή.
Συνεχής ενημέρωση όλων των ενδιαφερομένων σχετικά με την κατάσταση της περιοχής.
β) Δίκτυο παρακολούθησης νερών λεκανών απορροής Λούρου - Άραχθου, λιμνοθαλασσών Αμβρακικού κόλπου
Το αντικείμενο της δράσης αυτής αφορά την οργάνωση ενός πλήρους και αξιόπιστου συστήματος ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας των νερών των λεκανών απορροής Άραχθου και Λούρου και κυρίως το νότιο τμήμα τους που επηρεάζει το οικοσύστημα του Αμβρακικού. Στον πίνακα του Παραρτήματος Ι της οδηγίας 2000/60 για τα νερά, παρουσιάζονται οι προτεινόμενες συχνότητες μέτρησης των βασικών φυσικών, χημικών, βιολογικών και υδρομορφολογικών παραμέτρων στους διαφορετικούς τύπους των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων όπως αυτές προτείνονται από την κοινοτική οδηγία. Πιο συγκεκριμένα, αρχικά θα πρέπει να καταρτιστεί ένα δίκτυο σταθμών για κάθε υδάτινο σώμα, ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλη του την έκταση. Σε κάθε έναν από τους σταθμούς αυτούς και σε εποχική βάση (χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο), θα μετρούνται κατά μήκος της υδάτινης στήλης όλες οι παράμετροι που έχουν αναφερθεί πιο πάνω (θερμοκρασία, αλατότητα, δυναμικό οξειδωαναγωγής, διαλυμένο οξυγόνο, διαφάνεια νερού και οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών αλάτων (Νιτρικού αζώτου (ΝΟ3Ν) Νιτρώδους αζώτου (ΝΟ2Ν) Αμμωνιακού αζώτου (ΝΗ4Ν) Ολικού αζώτου Ορθοφωσφορικού φωσφόρου (PO4P) Ολικού φωσφόρου – Πυριτίου).
γ) Εκπαίδευση - Επιμόρφωση - Ενημέρωση
Το τρίπτυχο αυτό θα πρέπει να αφορά όλους όσους ασχολούνται με τον Αμβρακικό και να υλοποιείται με σεμινάρια σε επιλεγμένες κατηγορίες πολιτών, όπως αλιείς, υδατοκαλλιεργητές, τουριστικούς πράκτορες, στελέχη δημόσιας διοίκησης.
Βιβλιογραφία
Βρυνιώτης, Δ., Παπαδοπούλου, Κ., 2004. Ο ρόλος των ποταμών Λούρου και Άραχθου στην ανάπτυξη των ιζημάτων της πεδιάδας της Άρτας με τη συμβολή γεωχημικών παραμέτρων, Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας τομ. XXXVI, Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συνεδρίου, Θεσ/νίκη.
ETANAM, 1990. Μελέτη διερεύνησης θέσεων υδατοκαλλιέργειας στον Αμβρακικό κόλπο, Εταιρεία Ανάπτυξης Αμβρακικού, 42 σελ.
Μπόλτσης, Θ., 1986. Συμβολή στη μελέτη του υδατικού ισοδύναμου των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων της περιοχής Ηπείρου. Διδακτορική Διατριβή Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Γεωγραφίας - Κλιματολογίας.
Ρήγας Γ., Πέτρου Ν., Ζόγκαρης Στ., 2003. Αμβρακικός: Πουθενά αλλού στη Γη, οίκος Ε.Π.Ε.
Τζιαβός, Χ., 1996. Ωκεανογραφική έρευνα και παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Αμβρακικού Κόλπου. Διδακτορική Διατριβή Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας, Τομέας Γεωγραφίας‐Κλιματολογίας.
Τζιαβός, Χ., Ε. Μπαλόπουλος, Ε. Παπαγεωργίου, Β. Παπαδόπουλος και Α. Χαραλαμπάκης, 1989. Ωκεανογραφική μελέτη του Αμβρακικού Κόλπου: Φυσική Ωκεανογραφία. Τεχνική έκθεση, Τόμος 2, Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, Αθήνα, 120 σελ.
Kontoyiannis, H, Krestenitis, I., Petihakis G. and Tsirtsis G. 2005. Coastal Areas; Circulation and Hydrological Waters In: Papathanassiou E. & Zenetos A., State of the Hellenic Marine Environment, Institute of Oceanography, Athens, 95 100 pp.
Jorgensen, B. and Richardson, K. 1996. Εutrophication; definition, history and effect, In: Eutrophication in Coastal, Marine Ecosystems. Coastal and Estuarine Studies
Acreman M. (2005): Linking science and decision making: features and experience from environmental river flow setting Environmental Modeling and Software 20: 99 – 109.
Friligos, N., Balopoulos, E. TH., Psyllidou Giouranovits, R.,1977. Eutrophication and hydrography in the Amvrakikos Gulf, Ionian Sea, National Centre of Marine Research, 16604, Hellinikon, Hellas.
Μιλτιάδης Γ. Ζαμπάρας
Περιβαλλοντολόγος, MSc Αειφορική Διαχείριση
| Επόμενο > |
|---|
