Οικολογική Επιθεώρηση

Μετάφραση: Ν. Σταμπάκης , επιμέλεια: Δ. Τουλάτου,

Eκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2009,

σελ. 224

Με το βιβλίο του «Οικολογική Νοημοσύνη» ο Goleman προσπαθεί να φέρει στην επιφάνεια τις κρυμμένες διαδικασίες της παραγωγής ενός «πράσινου προϊόντος» και να εξετάσει τον βαθμό της οικολογικής του συνέπειας σε όλα τα στάδια της δημιουργίας του. Η ριζική διαφάνεια τις περισσότερες φορές επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις και ανατρέπει τα οικολογικά δεδομένα.

Η ριζική διαφάνεια θα αποκτήσει δύναμη στην αγορά όταν γίνει κοινή πρακτική σε ευρεία κλίμακα και τούτο είναι εφικτό μέσω της κοινωνικής δικτύωσης, που επιτρέπει την μετάδοση πληροφοριών για ένα προϊόν σε διάφορες ομάδες καταναλωτών. Μέσω της δημοσιοποίησης των στοιχείων που αποκαλύπτουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις, και με την χρήση ειδικής τεχνολογίας μπορεί να εξασφαλιστεί ότι η ριζική διαφάνεια είναι έγκυρη, αμερόληπτη και περιεκτική (σε όλο το φάσμα του κύκλου ζωής ενός προϊόντος).

Ήδη, λέει ο Goleman, κάποιες γνωστές επιχειρήσεις έχουν προβλέψει την οικολογική στροφή των αγοραστών και έχουν προχωρήσει σε βελτιώσεις προς την κατεύθυνση της ριζικής διαφάνειας στην αγορά, επειδή έχουν πεισθεί ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η λήψη περιβαλλοντικών μέτρων μπορεί να βελτιώσει την καλή τους φήμη αλλά και το κόστος των προϊόντων τους.

Οικολογική νοημοσύνη για τον Goleman είναι η ικανότητα προσαρμογής ενός ατόμου στον οικολογικό του χώρο. Είναι η ευαισθησία ή η ενσυνείδηση που θα μας βοηθήσει να διακρίνουμε τις επιπτώσεις των πράξεών μας στον πλανήτη και στην υγεία μας. Η οικολογική νοημοσύνη επεκτείνει την ενσυναίσθηση και τις δεξιότητες της συναισθηματικής και κοινωνικής νοημοσύνης στα φυσικά οικοσυστήματα (νιώθουμε οδύνη για τον πλανήτη και παίρνουμε αποφάσεις για να βελτιώσουμε την κατάστασή του).

Ένα σημαντικό πρόβλημα στη διαμόρφωση της οικολογικής νοημοσύνης, σύμφωνα με τον Goleman , είναι η «πληροφοριακή ασυμμετρία», η ανισότητα στην πρόσβαση των καταναλωτών σε βασικές πληροφορίες που αφορούν στον κύκλο ζωής των προϊόντων, από την πρώτη ύλη έως και την απόσυρσή του και οι τυχόν συνέπειες του τρόπου παραγωγής του.

Η ανάπτυξη της βιομηχανικής οικολογίας ως επιστημονικός κλάδος θα συμβάλλει στην οικολογική συνειδητοποίηση μας, καθώς θα παίξει στο μέλλον καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση της ριζικής διαφάνειας στις διαδικασίες παραγωγής των προϊόντων μέσω της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (οικολογική επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος και της υγείας μας από τις επιπτώσεις της παραγωγής, κατανάλωσης και απόσυρσης των αγαθών).

Ένας μεγάλος αριθμός προϊόντων που θεωρούμε «οικολογικά» εμπεριέχουν αδιαφανείς διαδικασίες, καθώς επιδεικνύονται επιλεκτικά κάποια χαρακτηριστικά που συνάδουν με την οικολογική συνείδηση των καταναλωτών, προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή τους μακριά από τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που έχουν ακολουθήσει τους συμβατικούς κανόνες παραγωγής. Αυτή την παραπλάνηση ο Goleman ονομάζει «πράσινο ξέπλυμα» καθώς αποτελεί το περιτύλιγμα του οικολογικού οφέλους χωρίς να είναι στην πραγματικότητα.

Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται τις στιγμιαίες αλλαγές στο περιβάλλον μας, δεν έχει όμως τη δυνατότητα να διακρίνει απειλές που εξελίσσονται μέσα σε βάθος χρόνου, όπως είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη ή οι καταστροφικές συνέπειες από την κατάχρηση ορισμένων χημικών ουσιών. Έτσι δεν αντιδρούμε άμεσα στις απειλές αυτές.

Ο Goleman ισχυρίζεται ότι είμαστε όλοι παράλληλα και θύματα και θύτες, γιατί έχουμε συλλογικές συνήθειες και τεχνολογίες που έχουμε κληρονομήσει από μια εποχή όταν η ζωή μας ήταν διαφορετική και χωρίς εμφανείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Σήμερα όμως επιβάλλεται να αναπτύξουμε ένα άλλο είδος ευαισθησίας που θα μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε την πολυπλοκότητα των φυσικών συστημάτων σε μικρο- και μακρο-επίπεδο, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Πρέπει να δούμε από άλλη οπτική τη σχέση μας με τη φύση, καθώς κάποια πρότυπα συμπεριφοράς που ήταν αποτελεσματικά στο παρελθόν, έχουν καταστροφικές συνέπειες πλέον για τον πλανήτη και για μας τους ίδιους.

Για να αναπτύξουμε τη συλλογική οικολογική νοημοσύνη μας πρέπει να εξασκηθούμε ώστε να αντιλαμβανόμαστε τις αρνητικές συνέπειες σε τρία επίπεδα: αυτό της γεώσφαιρας (που περιλαμβάνει γη, αέρα, νερό και κλίμα), της βιόσφαιρας (που περιλαμβάνει το σώμα μας, τη χλωρίδα και την πανίδα) και της κοινωνιόσφαιρας (που περιλαμβάνει ανθρώπινες σχέσεις, όπως είναι οι εργασιακές σχέσεις). Είναι αδήριτη ανάγκη να πάρουμε όχι διορθωτικά αλλά θεραπευτικά μέτρα για την κατάσταση που εμείς δημιουργήσαμε στο περιβάλλον, καταναλώνοντας αλόγιστα τον φυσικό πλούτο του πλανήτη μας.