Ανακύκλωση: χρυσός χωρίς μεταλλεία χρυσού!
Το περιβαλλοντικό κόστος που πληρώνει ο πλανήτης για να συντηρούμε τον σπάταλο τρόπο ζωής μας είναι ανυπολόγιστο και θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς οι περιεκτικότητες των μεταλλευμάτων φθίνουν ραγδαία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Και αν ορισμένα μέταλλα είναι απαραίτητα και η ύπαρξη κάποιων μεταλλείων μπορεί να θεωρηθεί ως αναγκαίο κακό, στην περίπτωση των μεταλλείων χρυσού τίθενται τεράστια ηθικά ζητήματα, και η κατάσταση αγγίζει πλέον τα όρια του παραλογισμού. Η παραγωγή χρυσού υπερδιπλασιάστηκε από το 1980 και μετά, προερχόμενη κατά κανόνα από μεταλλεία μικρότερης περιεκτικότητας και με τρομακτικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες.
Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από την ίδια τη μεταλλευτική βιομηχανία ("Resource Consumption Intensity and the Sustainability of Gold Mining", Gavin Mudd, 2007) για την παραγωγή ενός κιλού χρυσού απαιτούνται κατά μέσο όρο:
150 κιλά κυανίου
40.000 kWh ενέργειας και
477.000 λίτρα νερού
και εκπέμπονται 11,5 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα
Η μεταλλουργία χρυσού είναι μια εξαιρετικά ενεργοβόρα βιομηχανία, με σημαντική "συνεισφορά" στην επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όλα αυτά τα κρίσιμα για το περιβάλλον μεγέθη αυξάνονται δραματικά, καθώς μειώνεται η περιεκτικότητα των μεταλλευμάτων, όπως δείχνουν τα παρακάτω διαγράμματα. Για μετάλλευμα περιεκτικότητας κάτω των 2 γρ. χρυσού ανά τόνο, όπως είναι πολλά από τα σημερινά "κοιτάσματα" (οι Σκουριές στη Χαλκιδική έχουν 0,8 γρ. ανά τόνο), απαιτείται το τρομακτικό ποσό των 1.000 κιλών κυανίου για κάθε κιλό χρυσού!
Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε τους όγκους των στείρων και των επικινδύνων αποβλήτων, την όξινη απορροή, την αποστράγγιση του υδροφόρου ορίζοντα, την καταστροφή των τοπικών οικοσυστημάτων, η εικόνα συμπληρώνεται.
Είναι αυτό το περιβαλλοντικό κόστος αποδεκτό για ένα άχρηστο μέταλλο;
O χρυσός, οι χρήσεις του και η χρησιμότητα της εξόρυξής του
4,603 τόνοι χρυσού μαζεύουν σκόνη στο Αποθετήριο Χρυσού των ΗΠΑ στο Fort Knox, στο Κεντάκυ.
Ο μόνος χρυσός που βγαίνει από κει είναι κάποιες πολύ μικρές ποσότητες για να ελεγχθεί η καθαρότητα των ράβδων.
Δόντια, φλουριά και σκουλαρίκια…
Θα διευκρινίσουμε αυτό που γράψαμε στο τέλος της προηγούμενης καταχώρησης. Ο χρυσός μπορεί να μην είναι "άχρηστος", όμως θεωρούμε ότι η εξόρυξή του είναι. Η θέση μας κατατίθεται στο τέλος αυτού του κειμένου.
Η άποψη του Χένρυ Φορντ, ιδρυτή της γνωστής αυτοκινητοβιομηχανίας, ότι "ο χρυσός είναι το πιο άχρηστο πράγμα στον κόσμο", αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα ότι ο χρυσός δεν έχει καμμία εγγενή αξία. Ωστόσο η ανθρωπότητα έχει αναγορεύσει αυτό το κίτρινο μέταλλο στην απόλυτη αξία και το έχει "ντύσει" με αμέτρητα στρώματα μύθων και δοξασιών.
Τα τρία τέταρτα από την ετήσια παραγωγή χρυσού των περίπου 2.500 τόνων μετατρέπεται σε κοσμήματα. Περίπου 14% αγοράζεται ως επένδυση με τη μορφή ράβδων ή χρυσών νομισμάτων, ενώ μόλις 12% είναι η ζήτηση για βιομηχανικούς και οδοντιατρικούς σκοπούς.
Από το διαδίκτυο μαθαίνουμε και για άλλες, διεστραμμένες ή τουλάχιστον παράδοξες, "χρήσεις" του χρυσού από τους πλουσίους αυτού του κόσμου. Νεοϋορκέζικo ινστιτούτο καλλονής χρησιμοποιεί μάσκες ομορφιάς από πραγματικό χρυσό (για $400 τη "θεραπεία"). Στην Ιαπωνία είναι της μόδας ο "βρώσιμος χρυσός" - επιδόρπια διακοσμημένα με υπέρλεπτα φυλλαράκια χρυσού και μηνυματάκια του τύπου "Χρόνια Πολλά" γραμμένα με αληθινά χρυσά γράμματα πάνω στο καϊμάκι του καφέ. Η εξόρυξη αυτού του χρυσού έχει αφήσει πίσω της ρυπασμένα νερά και τοξικά απόβλητα στο Περού ή στο Μάλι…
Ο χρυσός στα κρατικά μπαούλα
Επειδή ο χρυσός δεν καταστρέφεται, σχεδόν το σύνολο από τους περίπου 150.000 τόνους που έχουν εξορυχθεί σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, βρίσκεται ακόμα στην επιφάνεια της γης. Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων οικονομιών και οι διεθνείς οργανισμοί διατηρούν στα θησαυροφυλάκιά τους μεγάλα αποθέματα χρυσού (λεπτομέρειες στο http://en.wikipedia.org/wiki/Official_gold_reserves) που τα δημιούργησαν στην εποχή που ο χρυσός ήταν η βάση των νομισματικών συστημάτων.
Σήμερα η τιμή του χρυσού καθορίζεται χρηματιστηριακά, όμως η τιμή αυτή είναι τεχνητή. Με το να κρατούν οι κυβερνήσεις των κρατών τεράστιες ποσότητες εκτός αγοράς, διατηρείται η τιμή του χρυσού σε τεχνητά υψηλά επίπεδα και πριμοδοτείται η εξόρυξη νέων ποσοτήτων. Λόγω της τεράστιας ποσότητας του αποθηκευμένου χρυσού - πολλαπλάσια της ετήσιας παραγωγής - η τιμή του καθορίζεται λιγότερο από την προσφορά και τη ζήτηση και περισσότερο από τη γενική "ψυχολογία" και άλλους παράγοντες. Οργανισμοί και ινστιτούτα της βιομηχανίας χρυσού (World Gold Council και άλλα) επηρρεάζουν την τιμή του μετάλλου, προσπαθώντας να "πείσουν" τις κρατικές τράπεζες διαφόρων κρατών να αυξήσουν τα αποθέματά τους σε χρυσό ή να περιορίσουν τις πωλήσεις - περιορίζοντας έτσι την προσφορά χρυσού για άλλες χρήσεις και αυξάνοντας την τιμή του. Η "Συμφωνία της Ουάσινγκτον για το Χρυσό" του Σεπτεμβρίου 1999 περιόριζε τις πωλήσεις χρυσού από κρατικές τράπεζες ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω πτώση της τιμής του, σε μια εποχή όπου ήδη βρισκόταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Το 2000, μια μελέτη με τίτλο "Χρυσός, με ποιό τίμημα; Η ανάγκη για ένα δημόσιο διάλογο πάνω στο μέλλον των κρατικών αποθεμάτων χρυσού", διαπίστωνε το αυξανόμενο περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος της εξόρυξης χρυσού και κατέληγε σε μια ριζοσπαστική πρόταση - να "εξορυχθεί" ο χρυσός από τα κρατικά θησαυροφυλάκια. Η πώληση μέρους των κρατικών αποθεμάτων που δεν εξυπηρετούν πλέον τίποτα, θα μπορούσε να καλύψει τη ζήτηση για χρυσό για πολλά χρόνια. Ο κόσμος θα απαλασσόταν από την τεράστια επιβάρυνση των μεταλλείων χρυσού και τα έσοδα από τις πωλήσεις θα χρησιμοποιούνταν για την περιβαλλοντική αποκατάσταση των εγκαταλελειμμένων μεταλλείων, που εκτιμούνται σε πάνω από 550.000 στις ΗΠΑ. Στα έργα αποκατάστασης θα έβρισκαν εργασία οι πρώην εργαζόμενοι των μεταλλείων που είναι οι πλέον ειδικοί για αυτή τη δουλειά. Και ο κόσμος θα ήταν ένα καλύτερο μέρος.
Αν και η μελέτη γράφτηκε σε μια εποχή που η τιμή του χρυσού ήταν ιδιαίτερα χαμηλή, πολλές από τις βασικές της διαπιστώσεις ισχύουν και σήμερα και θεωρούμε ότι αξίζει να διαβαστεί.
Ο χρυσός ως επένδυση
Ο χρυσός δεν αποδίδει μέρισμα ή τόκο και μόνο οι έμμεσες επενδύσεις σε χρυσό (funds, παράγωγα, μετοχές μεταλλευτικών εταιρειών) μπορεί να έχουν κάποια απόδοση. Σε περιόδους σταθερότητας ο χρυσός είναι μια μάλλον κακή επένδυση μπροστά την πληθώρα των άλλων κερδοφόρων επιλογών (δείτε μια σύγκριση της τιμής του χρυσού με το μέσο όρο του Dow Jones για τα τελευταία 200 χρόνια εδώ).
Παραδοσιακά ο χρυσός θεωρείται ως "ασφαλές καταφύγιο" (safe haven) από τον πληθωρισμό και τις κάθε είδους πολιτικές, πιστωτικές και οικονομικές κρίσεις. H τιμή του ανεβαίνει εν όψει πολέμων, λιμών και καταποντισμών. Φαίνεται ότι η δύναμη του χρυσού ως επένδυση δεν είναι ότι ο κάτοχός του κερδίζει κατέχοντας τον, αλλά μάλλον το ότι δεν χάνει.
...
Οι προβλέψεις για τη μελλοντική πορεία της τιμής του χρυσού εξαρτώνται από την οπτική του παρατηρητή. Ορισμένοι προβλέπουν ότι θα φτάσει στα $2.500 ανά ουγγιά, ενώ άλλοι μιλούν για μια "φούσκα" στο χρυσό, παρόμοια με αυτήν του τέλους της δεκαετίας του ‘70.
Η χρησιμότητα της εξόρυξης χρυσού
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ (USGS), τα παγκόσμια αποθέματα του μη εξορυχθέντος χρυσού υπολογίζονται σε περίπου 42.000 τόνους. Με βάση την ετήσια παραγωγή των 2.500 τόνων που είναι περίπου σταθερή από το 2001 και μετά, τα παγκόσμια αποθέματα θα έχουν εξαντληθεί σε περίπου 17 χρόνια. Αν υποθέσουμε ότι η πρόοδος της μεταλλευτικής τεχνολογίας και η αύξηση της τιμής του χρυσού θα προσθέσουν ακόμα φτωχότερα κοιτάσματα στην κατηγορία των "αποθεμάτων" (πόσο πιο φτωχά άραγε; Ήδη θεωρούνται εκμεταλλεύσιμα με 1 γρ. ανά τόνο ή και λιγότερο!), τα 17 χρόνια θα μπορούσαν να γίνουν 20 ή 25. Άντε 30.
Πρέπει να έχουμε υπ' όψιν ότι πολλά από αυτά τα κοιτάσματα βρίσκονται κάτω από τα τελευταία παρθένα δάση του πλανήτη, σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Γκάνα και η Βενεζουέλα. Η σύγκρουση γύρω από την εκμετάλλευσή τους μαίνεται εδώ και χρόνια. Το Μάϊο του 2008 η κυβέρνηση της Βενεζουέλας απαγόρευσε την εξόρυξη χρυσού στο προστατευόμενο δάσος της Ιματάκα, στον πυρήνα του Αμαζονίου και δήλωσε ότι δεν θα δώσει νέες άδειες για επιφανειακή εξόρυξη, πουθενά στη χώρα. Όμως άλλες κυβερνήσεις αποδεικνύονται πιο αδύναμες απέναντι στις ισχυρές πιέσεις των μεταλλευτικών συμφερόντων που αυξάνονται τρομακτικά όσο ανεβαίνει η τιμή του χρυσού. Για το παγκόσμιο κίνημα προστασίας του περιβάλλοντος, ένα πάγιο αίτημα είναι η θέσπιση ζωνών όπου δεν θα έχει πρόσβαση η μεταλλευτική βιομηχανία ("no-go zones"), ώστε να διαφυλαχθούν αυτά τα πολύτιμα αποθέματα βιόσφαιρας.
Όταν όλος ο χρυσός του πλανήτη θα βρίσκεται πια στην επιφάνεια της γης, τότε αυτή η σταθερή ποσότητα χρυσού θα κυκλοφορεί αενάως, θα ανανεώνεται και θα ξαναχρησιμοποιείται. Τα παλιά χρυσαφικά θα λιώνονται για να ξαναγίνουν κοσμήματα για τις επόμενες γενιές, η βιομηχανία θα ανακυκλώνει το σύνολο του χρυσού που χρησιμοποιεί, οι ίδιες ράβδοι χρυσού θα πωλούνται και θα αγοράζονται από κρατικές τράπεζες και ιδιώτες επενδυτές.
Κι αν μας έλεγαν ότι αυτή η μέρα θα έρθει πιο γρήγορα, όχι σε 17 ή σε 30 χρόνια, αλλά αύριο; Σήμερα; Αν δεν υπήρχε άλλος χρυσός στη γη που να "πρέπει" να έρθει στην επιφάνεια, θα υπέφερε σε κάτι το ανθρώπινο είδος; Αν η συνολική ποσότητα χρυσού σε κυκλοφορία παρέμενε αυτή που είναι σήμερα, θα άλλαζε κάτι ουσιαστικά; Τελικά ποια είναι η χρησιμότητα της εξόρυξης χρυσού εκτός από τα κέρδη μερικών εταιρειών;
Όταν όλος του χρυσός της γης θα έχει εξορυχθεί, τι θα έχουμε καταφέρει; Αν προστεθούν μερικές ακόμα ράβδοι χρυσού στα κρατικά μπαούλα, θα έχει γίνει πλουσιότερο το ανθρώπινο είδος; Μάλλον όχι. Θα έχουμε χάσει όμως μερικούς από τους πιο πολύτιμους πνεύμονες του πλανήτη μας, που είναι ο πραγματικός "χρυσός" και θα έπρεπε να προστατεύονται από κάθε απειλή.
Η εξόρυξη χρυσού είναι σήμερα ένας αναχρονισμός που προωθείται ακόμα από ανθρώπους που δεν έχουν αντιληφθεί ότι αυτή η ρυπογόνα και ενεργοβόρα βιομηχανία συντελεί στην καταστροφή του πλανήτη. Στη σημερινή εποχή της δραματικής απώλειας βιοποικιλότητας, της κλιματικής αλλαγής και της μη αναστρέψιμης ρύπανσης, η ανθρωπότητα πρέπει να ξαναθέσει τις προτεραιότητες της και να επαναπροσδιορίσει τι θεωρεί "πολύτιμο".
Ανακύκλωση: χρυσός χωρίς μεταλλεία χρυσού!
Καθαρός χρυσός; Κοιτάξτε καλύτερα…
…και θα δείτε πληγές στη γη, ρυπασμένες λίμνες και ποτάμια, βουνά από κυανιούχα απόβλητα, φόνους, πολέμους και καταπίεση στο όνομα ενός μετάλλου που κάποτε θεωρήθηκε το πιο πολύτιμο πράγμα στη γη. Αλλά δεν είναι πια.
Η εξόρυξη χρυσού είναι ίσως η πλέον ρυπογόνος βιομηχανία στον κόσμο. Σύμφωνα με τη Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (Environmental Protection Agency), η ρύπανση από υδράργυρο από την καύση των σκουπιδιών, τη διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων και τα μεταλλεία υδραργύρου ΜΑΖΙ, δε φτάνει ούτε στο μισό της ρύπανσης από υδράργυρο που προκαλείται από την εξόρυξη χρυσού (”Gold withouth gold mining? Electronics recycling breaks new ground”, Ιngenthron, 2004).
Η ανακύκλωση του χρυσού για την κατασκευή νέων κοσμημάτων είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η κατασκευή κοσμημάτων. Ο χρυσός είναι πλήρως ανακυκλώσιμος, χωρίς απώλειες ούτε στην ποσότητα ούτε στην ποιότητα.
Σήμερα εταιρείες όπως η Green Karat (http://www.greenkarat.com/), ανταποκρινόμενες στην ολοένα αυξανόμενη συνειδητοποίηση των πολιτών σχετικά με το περιβαλλοντικό κόστος της εξόρυξης χρυσού, προσφέρουν κοσμήματα κατασκευασμένα αποκλειστικά από ανακυκλωμένο χρυσό. Σκοπός αυτών των εταιρειών, σύμφωνα με τις ίδιες τους τις δηλώσεις, είναι “να βγάλουν στην επιφάνεια” το χρυσό που έχει ήδη εξορυχθεί αλλά παραμένει αχρησιμοποίητος σε συρτάρια και κοσμηματοθήκες και να προσφέρουν μια εναλλακτική λύση στα κοσμήματα από πρωτογενή χρυσό. Τελικός στόχος είναι να αλλάξουν σταδιακά οι καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών και, μακροπρόθεσμα, να απελευθερωθεί η ανθρωπότητα από τις καταστροφικές επιπτώσεις της βιομηχανίας εξόρυξης χρυσού.
Ο καταναλωτής έχει τη δύναμη με τις αποφάσεις του να “οδηγήσει” την παραγωγή προϊόντων προς την κατεύθυνση που επιθυμεί και αυτό το έχουμε δει να συμβαίνεί σε διάφορους τομείς, από τα τρόφιμα μέχρι τα ρούχα. Ακόμα και για μια “δύσκολη” βιομηχανία όπως η βιομηχανία χρυσού, όπου η μεταλλευτική εταιρεία που εξορύσσει το χρυσό είναι φαινομενικά απρόσβλητη από τις οικολογικές ανησυχίες του ζευγαριού που αγοράζει βέρες για το γάμο του, η αλλαγή είναι εφικτή και οι σπόροι έχουν αρχίσει να φυτρώνουν. Η αγορά ανακυκλωμένου χρυσού είναι η πιο “οικολογική” και κοινωνικά υπεύθυνη επιλογή.
ΕΝΑ ΑΠΡΟΣΜΕΝΟ “ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟ” ΧΡΥΣΩΡΥΧΕΙΟ: ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ
Η σημαντικότερη βιομηχανική χρήση του χρυσού είναι στην κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών, κατά κύριο λόγο υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων. Το 1997, ο μέσος όρος ζωής ενός υπολογιστή ήταν 4-6 χρόνια. Σήμερα οι ηλεκτρονικές συσκευές είναι τόσο φτηνές που οι καταναλωτές αλλάζουν το κινητό τους κάθε χρόνο και τον υπολογιστή κάθε 2-3 χρόνια ή και λιγότερο.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΡΑ, η παραγωγή ηλεκτρονικών αποβλήτων το 2005, μόνο από τις ΗΠΑ, ήταν πάνω από 2,6 εκατ. τόνους. Από αυτά μόνο το 12% συλλέχθηκε και ανακυκλώθηκε ενώ το υπόλοιπο περίπου 88% κατέληξε σε χωματερές και αποτεφρωτές.
Όμως οι παλιοί υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα είναι πραγματικό “χρυσωρυχείο”, γιατί περιέχουν σημαντικές ποσότητες χρυσού και άλλων μετάλλων που μπορούν να ανακτηθούν. Από έναν τόνο κινητών τηλεφώνων μπορεί να ανακτηθούν μέχρι και 280 γρ. χρυσού, περίπου 140 γρ. πλατίνας και παλλαδίου και 140 κιλά χαλκού. Και όλα αυτά χωρίς την παραγωγή αποβλήτων της “παραδοσιακής” βιομηχανίας εξόρυξης και ραφιναρίσματος του χρυσού!
Σύμφωνα με στοιχεία της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ (USGS), ένας τόνος ηλεκτρονικής “σαβούρας” από παλιούς υπολογιστές περιέχει περισσότερο χρυσό από 17 τόνους μεταλλεύματος (http://pubs.usgs.gov/fs/fs060-01/fs060-01.pdf). Το 1998, η ποσότητα του χρυσού που ανακτήθηκε από ηλεκτρονικά σκουπίδια ήταν ίση με την παραγωγή χρυσού από 2 εκατομμύρια τόνους χρυσοφόρου μεταλλεύματος.
Η ανακύκλωση των κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών γίνεται σε τεράστια κλίμακα από εταιρείες όπως η Umicore στο Βέλγιο, για την παραγωγή πολύτιμων μετάλλων όπως χρυσό, άργυρο, πλατίνα, χαλκό κ.λ.π. Επίσης ανακτώνται υλικά όπως το πλαστικό και το γυαλί. Στο τέλος της διαδικασίας την ανακύκλωσης, λιγότερο από 0,5% του συνόλου της ηλεκτρονικής “σαβούρας” θεωρείται ότι δεν μπορεί να επιστρέψει στον κύκλο της παραγωγής και καίγεται για την παραγωγή ενέργειας.
Mεγάλο μέρος από τον διαρκώς αυξανόμενο όγκο των ηλεκτρονικών σκουπιδιών εξάγεται σε χώρες της Ασίας. Οργανώσεις όπως η Basel Action Network (www.ban.org) έχουν δημοσιεύσει ανατριχιαστικές εικόνες Κινέζων εργατών που καίνε ηλεκτρονικά κυκλώματα και τα βουτάνε μετά σε οξέα, για να αποσπάσουν τον περιεχόμενο χρυσό. Η έκταση των λιμνών και ποταμιών στην Ασία που έχουν ρυπανθεί με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να υπολογιστεί.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η σωστότερη λύση από περιβαλλοντική άποψη στο τεράστιο πρόβλημα των ηλεκτρονικών αποβλήτων είναι η μείωση του όγκου των αποβλήτων στην πηγή. Αυτό μπορεί να γίνει με την επαναπώληση και την επαναχρησιμοποίηση των συσκευών μέχρι να φτάσουν πραγματικά στο τέλος της ζωής τους. Η τρομακτική υπερπαραγωγή ηλεκτρονικών συσκευών κάθε είδους έχει σαν αποτέλεσμα αμέτρητες από αυτές να παραμένουν εντελώς αχρησιμοποίητες σε ντουλάπια και συρτάρια μέχρι να παλιώσουν. Εταιρείες όπως η Trade 2 Save (http://www.trade2save.com/blog/) που εμπορεύονται αυτές τις πρακτικά καινούριες συσκευές που διαφορετικά θα κατέληγαν στους σωρούς των αποβλήτων, θεωρούμε ότι ωφελούν πραγματικά τον πλανήτη.
Η ανακύκλωση των συσκευών για την ανάκτηση των περιεχόμενων υλικών δεν πρέπει να είναι παρά η τελική λύση.
Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων
| Επόμενο > |
|---|
