Οικολογική Επιθεώρηση

A . ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το νησί της Κέρκυρας, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν, διαθέτει πλήθος υγροτόπων όπως λιμνοθάλασσες , πρώην αλυκές, έλη , λίμνες και μικρά ποταμάκια που διατηρούν νερό καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους.

Σε αυτά τα υγροτοπικά οικοσυστήματα φιλοξενούνται πολλά διαφορετικά είδη ζώων όπως ασπόνδυλα, ιχθύες, αμφίβια, ερπετά και πτηνά.

Μεταξύ των ασπόνδυλων, ξεχωρίζουν οι λιβελούλες και άλλα πτερωτά έντομα του νερού που κάνουν εμφανή την παρουσία τους με το χαρακτηριστικό πέταγμα και τα όμορφα χρώματα που διαθέτουν.

Ορισμένα χρήσιμα στοιχεία

• Η Τάξη των οδοντόγναθων αποτελείται από 2 κύριες Ανθυποτάξεις που περιλαμβάνουν διάφορα πτερωτά έντομα με την κοινή ονομασία «λιβελούλες» (ελικοπτεράκια ή αεροπλανάκια).

- Τα ΑΝΙΣΟΠΤΕΡΑ (Anisoptera), ή μεγάλες λιβελούλες με μήκος από 40 mm μέχρι και 80 mm

- Τα ΖΥΓΟΠΤΕΡΑ (Zygoptera) ή μικρές λιβελούλες με μήκος μέχρι 40 mm .

• Η παρουσία αυτών των εντόμων στους υγροτόπους θεωρείται ως θετικός οικολογικός δείκτης, συνώνυμος της καλής ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος. Επισημαίνεται το γεγονός ότι οι προνύμφες τους τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με νύμφες και προνύμφες κουνουπιών, ελαττώνοντας σημαντικά τον πληθυσμό τους.

• Το όνομα λιβελούλα προέρχεται από τη λατινική λέξη « LIBELLA », που σημαίνει «υδρόμετρο», ή «υδροστάτης», ή «νερουλάς». Η ονομασία αυτή δηλώνει ότι τα συγκεκριμένα έντομα ζουν σε περιοχές που έχουν νερό.

• ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Οι λιβελούλες εναποθέτουν τα αυγά τους μέσα στο νερό ή επάνω στα υδρόβια φυτά.

Από τα αυγά βγαίνουν οι προνύμφες των εντόμων οι οποίες τρέφονται με ζωντανούς μικροοργανισμούς, κυρίως με προνύμφες και νύμφες κουνουπιών.
Στο επόμενο στάδιο της μεταμόρφωσης, η προνύμφη προσκολλάται στον βλαστό των φυτών και μετατρέπεται σε χρυσαλίδα.

Σε κάποια χρονική στιγμή, διαφορετική για κάθε έντομο, η χρυσαλίδα μετατρέπεται σε τέλειο έντομο και εγκαταλείπει το προστατευτικό της περίβλημά.

• ΕΧΘΡΟΙ

Οι λιβελούλες αποτελούν τροφή για ορισμένα ζώα που συχνάζουν στους υγροτόπους και θεωρούνται οι φυσικοί θηρευτές τους (π.χ. πουλιά, σαύρες, βατράχια, άλλα μεγάλα έντομα).

Ο κύριος όμως εχθρός, τόσο των εντόμων όσο και των οικοσυστημάτων τους, είναι ο «σύγχρονος» άνθρωπος και ο τρόπος ζωής του.

Φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, λιπάσματα, αστικά και βιομηχανικά λύματα, αποξήρανση υγροτόπων, τσιμεντοποίηση, αλόγιστη τουριστική «ανάπτυξη», άγνοια και έλλειψη παιδείας, είναι οι βασικές αιτίες που οι λιβελούλες και οι περιοχές τους μειώνονται δραματικά και πλησιάζει το οριστικό τέλος.

• ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Σύμφωνα με τον θρύλο, οι νεράιδες όταν είδαν ότι δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν με τους θνητούς, μεταμορφώθηκαν σε λιβελούλες. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσαν να παραμείνουν κοντά στους ανθρώπους και ταυτόχρονα να κρατήσουν τα φτερά τους. Μόνο οι άξιοι μεταξύ των ανθρώπων μπορούσαν πλέον να τις αναγνωρίσουν με την παλαιά τους μορφή.

• ΟΝΟΜΑΣΙΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Στις φωτογραφίες που ακολουθούν, απεικονίζονται διάφορα είδη από λιβελούλες και άλλα πτερωτά έντομα του νερού που κατεγράφησαν το 2008 και το 2009 στους Κερκυραϊκούς υγροτόπους.

Επισημαίνεται το γεγονός ότι όλες ανεξαιρέτως οι φωτογραφίες, (ακόμη και αυτές που αναφέρονται στην αναπαραγωγή των εντόμων), προέρχονται αποκλειστικά από περιοχές του νησιού της Κέρκυρας).

Σε κάθε εικόνα αναγράφονται ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες όπως:

• ο υγρότοπος που παρατηρήθηκε το συγκεκριμένο έντομο,
• το έτος παρατήρησης του,
• η κοινή ονομασία του (εφόσον υπάρχει),
• η επιστημονική του ονομασία (εάν είναι γνωστή),
• το φύλλο του (εάν είναι γνωστό).

Η συστηματική ταξινόμηση και η ονομασία των εντόμων συμπεριλαμβάνει τα επίπεδα ΤΑΞΗ, ΥΠΟΤΑΞΗ, ΑΝΘΥΠΟΤΑΞΗ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΓΕΝΟΣ και ΕΙΔΟΣ.

Όλα τα εικονιζόμενα έντομα έχουν ταξινομηθεί στα επίπεδα ΤΑΞΗ ( ΟΔΟΝΤΟΓΝΑΘΑ), ΥΠΟΤΑΞΗ ( ΕΠΙΠΡΩΚΤΑ) και ΑΝΘΥΠΟΤΑΞΗ( ΑΝΙΣΟΠΤΕΡΑ και ΖΥΓΟΠΤΕΡΑ).

Η ταξινόμηση στα επίπεδα ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΓΕΝΟΣ και ΕΙΔΟΣ παρουσιάζει δυσκολίες καθώς απαιτούνται ειδικές γνώσεις και μεγάλη εμπειρία.

Στις περιπτώσεις που κάποια πληροφορία δεν είναι επιβεβαιωμένη, χρησιμοποιείται το σύμβολο (?).

Το σύμβολο (+) σημαίνει ότι, όταν τραβήχτηκε η φωτογραφία, το έντομο δεν ήταν ζωντανό.

Η κοινή ονομασία των εντόμων προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου που αυτά παρατηρήθηκαν και αναφέρεται συνήθως στα εμφανή χρώματά τους, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το φύλλο και την ηλικία τους. Για τον λόγον αυτόν, υπάρχουν είδη με περισσότερα του ενός ονόματα και άλλα είδη (με παρόμοια εξωτερικά χαρακτηριστικά) που έχουν την ίδια κοινή ονομασία.

Σε πολλά μέρη της Κέρκυρας η λιβελούλα ονομάζεται «κλώστης» ή/και «κατσερερές».