Οικολογική Επιθεώρηση

Επ. Αντιπροέδρου Συμβουλίου της Επικρατείας, 
Προέδρου Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος

Ομιλία σε Συνέντευξη Τύπου
Αίθουσα Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών
Τρίτη 25 Φεβρουαρίου 2003, 12.30 μ.μ.

1.

Ευρισκόμεθα εδώ για να υπερασπίσωμε τον κορμό της Δημοσίας Κτήσεως της Ελλάδος, που είναι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις μας, από ένα μέγα κίνδυνο που τα απειλεί. Η Ελλάς είναι η χώρα με την μεγαλύτερη δημοσία δασική κτήση στην Ευρώπη. Αυτός είναι ο αληθής εθνικός πλούτος που μας κληροδότησαν οι πτωχοί πρόγονοί μας, αυτοί που εθυσιάσθησαν για την παλιγγενεσία του έθνους. Και αυτόν εποφθαλμιούν όσοι απεργάζονται δεινά κατά της δημοσίας κτήσεως. Η απειλή αυτή μεθοδεύεται τώρα σε μια τροπολογία νόμου, έτσι ώστε να εμφανίζεται περίπου σαν πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης. Το Κράτος περιγράφεται ως καταπατητής δήθεν ιδιωτικών δικαιωμάτων επί των δασών, και για τον λόγο αυτό αποφασίζεται ότι η δημοσία κτήση πρέπει να στερηθεί της νομίμου προστασίας που είχε ανέκαθεν. Οφείλομε να αποκαταστήσωμε την αλήθεια. Να καταδείξωμε, δηλ., ότι πρόκειται ακριβώς περί του αντιθέτου και ότι, υπό την ασύστατον αυτή κατηγορία κατά του κράτους, υποκρύπτονται πρόθεση και σχέδια κατά της δημοσίας δασικής κτήσεως.

2.

Η επίμαχη τροπολογία απαγορεύει με δυο λόγια στο κράτος να προβάλει δικαίωμα κυριότητος επί ακινήτων που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως. Καταργεί το τεκμήριο της δημοσίας κτήσεως του κράτους, που ισχύει από της ιδρύσεώς του, και ορίζει αντιθέτως ότι ο ιδιώτης νομεύς τέτοιων ακινήτων θεωρείται κύριος έναντι του δημοσίου εφόσον νέμεται μέχρι τώρα το ακίνητο με νόμιμο τίτλο επί δέκα (10) χρόνια, ή και χωρίς τίτλο εάν το νέμεται καλοπίστως τουλάχιστον τριάντα (30) χρόνια. Με τον συνοπτικό αυτό τρόπο, η τροπολογία επιχειρεί την κατάργηση, προκειμένου περί μιας κατηγορίας ακινήτων, της νομίμου προστασίας που είχεν ανέκαθεν η δημοσία κτήση και που εκφράζεται στις γνωστές αρχές του αναπαλλοτριώτου και απαραγράπτου της δημοσίας κτήσεως, αλλά και του τεκμηρίου κυριότητος του κράτους εκ των δημοσίων δασών.

3.

Προτού προχωρήσωμε, πρέπει να εξηγήσωμε την φύση και την προέλευση της νομίμου προστασίας που γενικώς απολαμβάνει η δημοσία κτήση και ειδικώτερα τα δάση και οι δασικές εκτάσεις. Η δημοσία κτήση στην Ελλάδα είναι ουσιαστικώς εθνική κοινοκτησία εσαεί και οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν καλώς τα ζητήματα αυτά, ώστε να αποτρέπουν τις επιβουλές και επιθέσεις κατά των δικαιωμάτων τους. Η δημοσία κτήση στην Ελλάδα, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, είναι αναπόσπαστο μέρος της εθνικής κυριαρχίας. Δεν είναι το δικαίωμα κυριότητος του αστικού κώδικος. Όπως θα εξηγήσωμε ευθύς αμέσως, είναι γνήσια εξουσία δημοσίου χαρακτήρος αποκτηθείσα με το δικαίωμα του πολέμου και της νίκης των ελληνικών όπλων επί του πρώην ιδιοκτήτη της, του Οθωμανού Σουλτάνου. Η εξουσία αυτή δεν χρειάζεται διατάξεις νόμου για την θέσπιση των ειρημένων αρχών, οι οποίες απορρέουν αμέσως από την φύση της. Ως εκ τούτου, παρόμοιες διατάξεις εθεσπίσθησαν ως εκ περισσού. Τούτο βεβαίως σημαίνει και ότι η κυριαρχική εξουσία του κράτους επί της δημοσίας κτήσεως δεν μπορεί να καταλυθεί ούτε με νόμο.

4.

Ειδικώτερα, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος απέσπασε τα δάση μας από τον μέχρι τότε ιδιοκτήτη του Οθωμανό Σουλτάνο, πρώτα μεν "δικαιώματι πολέμου και δημευτικώς", δηλ. διά της στρατιωτικής κατοχής, και ύστερα νομικώς με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830. Ο τότε Κυβερνήτης μας Ιωάννης Καποδίστριας ηρνήθη να καταβάλει την ζητηθείσα από τον Σουλτάνο αποζημίωση και επεκαλέσθη ρητώς το κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδος ως νικητρίας κατά την εθνεγερσία του 1821, τουθ'όπερ πράγματι και ανεγνωρίσθη από το ειρημένο Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Τοιουτοτρόπως, μόνο σε ολίγα μέρη, όπως ιδίως η Εύβοια, όπου δεν υπήρχε ελληνικός στρατός κατοχής, ανεγνωρίσθη από το Πρωτόκολλο εκείνο ότι οι Τούρκοι πασάδες είχαν το δικαίωμα να πωλήσουν τα κτήματά τους σε αλλοδαπούς, τουθ'όπερ αποτελεί και την αρχή της γνησίας ιδιωτικής κτήσεως επί δασών στην χώρα μας. Για την αναγνώριση των δικαιωμάτων αυτών, το κράτος επέβαλε τότε αυστηρές διατυπώσεις. Το νομικό προηγούμενο του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου του 1830, δηλ. η κυριαρχική απόκτηση της δημοσίας κτήσεως από το ελληνικό κράτος, επαναλαμβάνεται και κατά τις διαδοχικές εδαφικές επεκτάσεις του ελληνικού κράτους μέχρι των ημερών μας και αποτελεί το θεμέλιο της ιδιαιτέρας φύσεως της δημοσίας κτήσεως.

5.

Μολονότι η ιδιαίτερη φύση της δημοσίας κτήσεως και η διαφορά της από το δικαίωμα κυριότητος του ιδιωτικού δικαίου, γίνεται διεθνώς δεκτή και θεωρητικώς -τουλάχιστον στο Ηπειρωτικό Δίκαιο- ο κυριαρχικός χαρακτήρ της ελληνικής δημοσίας κτήσεως, οφειλόμενος στην προεκτεθείσα ιστορία της, είναι πλέον έντονος και έκδηλος. Τοιουτοτρόπως, το τεκμήριο της "ιδιοκτησίας" του ελληνικού κράτους επί των δασών του δεν είναι νομικό πλάσμα, αλλά εκφράζει και την πραγματική κατάσταση. Είναι κυριολεκτικώς η σφραγίδα αίματος των αγωνιστών που εθυσιάσθηκαν κατά την παλιγγενεσία για να αποκτήσει η Ελλάς τα δάση της ως "εθνικά κτήματα", όπως ελέγοντο τότε πριν μετονομασθούν αργότερα (1838) σε "δημόσια κτήματα". Εθεμελιώθη έτσι έκτοτε η εθνική κοινοκτησία επί των δασών και των δασικών εκτάσεων, που είναι αναπαλλοτρίωτη από την φύση της ακριβώς για να παραμένει εσαεί τοιαύτη. Σήμερα η κοινοκτησία αυτή δικαιώνεται και από την θεμελιώδη αρχή της βιωσιμότητος, που επιβάλλει την διατήρηση και διαφύλαξη των δασών, και από της απόψεως αυτής, το κράτος είναι ο πλέον αξιόπιστος γαιοκτήμων, εφόσον τα δάση παραμένουν στην εθνική ιδιοκτησία για να τα εύρουν ακέραια οι επόμενες γενεές. Είναι εθνικό καταπίστευμα. Δεν είναι πηγή κερδοφορίας. Το νομικό αυτό καθεστώς των δασών μας έγινε σεβαστό μέχρι σήμερα. Μόνο σε λίγες περιπτώσεις και για πολύ σοβαρούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, έγιναν παραχωρήσεις δημοσίων δασών, όπως, λ.χ., κατά την αποκατάσταση των προσφύγων. Είναι δε θλιβερό ότι για πρώτη φορά κατά την περίοδο της αγρίας οικιστικής αναπτύξεως, το κράτος, εξαιτίας της ισχνής υλικοτεχνικής δομής του, των ατελών ελέγχων, αλλά και ιδίως των πρακτικών του πελατειακού συστήματος, απώλεσε -εν τη πράξει και όχι νομικώς- μέρος της δασικής κτήσεως. Παρ' όλα αυτά, η αριθμητική σχέση δημοσίας δασικής κτήσεως και ιδιωτικών δασών, όπως εκφράζεται σήμερον (85:15, στην Κρατική συναριθμείται και η Κοινοτική) επικυρώνει την πραγματική βάση του νομίμου τεκμηρίου της δημοσίας κτήσεως.