Οικολογική Επιθεώρηση

Στη διεθνή βιβλιογραφία συσσωρεύεται πληθώρα στοιχείων που δείχνουν τη ματαιότητα και επικινδυνότητα των μεταλλαγμένων. Περισσότεροι από 200 επιστήμονες έχουν υπογράψει διακήρυξη στην οποία τονίζεται ο κίνδυνος των μεταλλαγμένων τροφίμων. Η Union of Concerned Scientists -στην οποία συμμετέχουν περισσότερες από 1.000 επιστημονικές οργανώσεις πολλά μέλη των οποίων είναι κάτοχοι βραβείων Νόμπελ- έχουν εκφράσει παρόμοιες επιφυλάξεις (4) .

Η έγκριτη ιατρική επιθεώρηση Lancet (5) τονίζει ότι τα μεταλλαγμένα δεν θα έπρεπε να μπούν ποτέ στην τροφική αλυσίδα. Η βρετανική Ιατρική Ένωση στην οποία ανήκουν 100.000 γιατροί και η αντίστοιχη γερμανική με 325.000 έχουν παρόμοια θέση. Οι Εθνικές Ακαδημίες Επιστημών Βρετανίας, Βραζιλίας, Κίνας, Ινδίας, Μεξικού και Τρίτου Κόσμου δημοσίευσαν μια έκθεση στην οποία αναφέρεται ότι τα μεταλλαγμένα προϊόντα εισάγουν νέα αλλεργιογόνα, τοξίνες, διασπαστικά χημικά, ρυπαντές του εδάφους, μεταλλαγμένα είδη και άγνωστους συνδυασμούς πρωτεϊνών στον οργανισμό μας και στο περιβάλλον. Αυτό μπορεί να αυξήσει τα υπάρχοντα αλλεργιογόνα ή να ευαισθητοποιήσει ανθεκτικούς μέχρι τώρα οργανισμούς. (6)

Παρ΄όλα αυτά ο πόλεμος έχει αρχίσει και είναι πολύ βρώμικος.Το θέμα των μεταλλαγμένων είναι μια κλασσική περίπτωση οικονομικής διείσδυσης που βασίζεται στην καταστροφή μιας υπάρχουσας δομής, για να μπορέσει να εδραιωθεί η κυριαρχία κάποιων προϊόντων και η εξάρτηση της τοπικής αγοράς από αυτούς που κατέχουν τις πατέντες τους.

Έχουμε συγκεκριμένα μια προσπάθεια σε παγκόσμια κλίμακα
α) να καταστραφούν παραδοσιακές αγροτικές δομές και η πλειοψηφία των αγροτών να υποδουλωθεί, μέσω συμβολαίων, στις εταιρείες που τους παρέχουν τους σπόρους των μεταλλαγμένων και μαζί μ΄αυτούς υποχρεωτικά, τα δικά τους αγροχημικά και τις απαραίτητες ουσίες για τους σπόρους αυτούς.
β) είναι ξεκάθαρο πως η σε εμπορική κλίμακα καλλιέργεια, παραγωγή ή εκτροφή μεταλλαγμένων φυτών, μικροοργανισμών ή ζώων θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη διασπορά των εμφυτευμένων σ΄αυτά γονιδίων στο οικοσύστημα (παραδείγματα υπάρχουν πολλά). Οι επιπτώσεις θα είναι από σοβαρές ως τρομακτικές.

Αυτό το ξέρουν πολύ καλά οι εταιρείες των μεταλλαγμένων και προσπαθούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα γεγονότα κάνοντας σκόπιμες επιμολύνσεις σε συμβατικούς σπόρους που προωθούνται για σπορά σε χώρες όπου δεν επιτρέπεται η καλλιέργεια μεταλλαγμένων (χαρακτηριστικό το παράδειγμα με το μεταλλαγμένο βαμβάκι στην Ελλάδα, αλλά και η πρόσφατη εξωφρενική «σύλληψη» του επίτροπου Γεωργίας Franz Fischler περί συνύπαρξης μεταλλαγμένων με συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες !! προσπαθώντας να εκβιάσουν τις κυβερνήσεις και να κάμψουν την αντίσταση αγροτών και καταναλωτών, δημιουργώντας την εντύπωση πώς «αφού τα πάντα είναι «βρώμικα» δεν έχει νόημα να αγωνιζόμαστε». Παράλληλα τα σοβαρά προβλήματα που θα δημιουργηθούν στη γεωργία, λόγω ανισορροπίας του οικοσυστήματος, ανεξέλεγκτων «υπερζιζανίων» (7, 8) και εντόμων κ.α. θα εμποδίζουν το «αντίπαλο δέος» την άσκηση δηλ. συστημάτων γεωργίας ήπιων και φιλικών προς το περιβάλλον τα μόνα που μπορούν, για μας, να εγγυηθούν διατροφική ασφάλεια και υγεία στο μέλλον.

ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ

Οι νέοι αυτοί οργανισμοί - προϊόντα έχουν την καταγωγή τους στη φιλοσοφική αντίληψη του διαστρεβλωμένου ανθρωποκεντρισμού, που τοποθετεί τον άνθρωπο σαν το κυρίαρχο απέναντι στη φύση και τα αλλά είδη του πλανήτη.

Προέκυψαν από μια επιστήμη, που είναι η καινούργια θρησκεία. Η θρησκεία του λεγόμενου «Τεχνολογικού Μεσσιανισμού», που θεωρεί τη ζωή απλώς σαν ένα κώδικα πληροφοριών και τα ζωντανά είδη, όχι σαν ξεχωριστά όντα με μόνιμη μορφή, αλλά είδη υπό διαμόρφωση, που η εξέλιξη τους δεν είναι παρά η εξέλιξη της πληροφορίας. Προέκυψαν λοιπόν από μια τεχνοεπιστήμη, που μπορεί να παρεμβαίνει κατά το δοκούν, ανάλογα με τα συμφέροντα των εταιρειών που τη χρηματοδοτούν. Πέρα από τα ζητήματα της βιοηθικής που βάζει η τέτοια παρέμβαση της (αποηθικοποίηση της αυταξίας της ζωής), βάζει και ζητήματα έλεγχου και χειρισμού της ζωής καθώς και οικονομικά αφού μέσω της πατέντας τη μετατρέπει σε ιδιοκτησία των εταιρειών.

Η γενετική μηχανική εδραιώθηκε στη δεκαετία το '70. Ξεκίνησε από τα εργαστήρια βιολογικού πολέμου στις ΗΠΑ και στην πρώην Σοβ. Ένωση (όπου πειραματίζονταν με ιούς, βάκιλους και βακτήρια τροποποιώντας τους γενετικά, ώστε να μην υπάρχουν ενάντια τους αντίδοτα). Ο αμερικανικός στρατός επένδυε μέχρι και 90 εκατ. δολ. κάθε χρόνο στην έρευνα για ΓΤ βιολογικά όπλα. Στη δεκαετία του'80 μεγάλες χημικές και φαρμακευτικές εταιρείες είδαν ότι μπορούν να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη από αυτήν και επένδυσαν τεράστια ποσά για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της σε εμπορικούς σκοπούς, ιδίως στο τομέα των γεωργικών φυτών. Στη δεκαετία του '90 θεώρησαν ότι ήρθε η ώρα να εξαργυρώσουν τις επενδύσεις τους στις πολυδάπανες έρευνες και το 1996 είναι η χρονιά εκκίνησης των καλλιεργειών των μεταλλαγμένων. Οι εταιρείες εντωμεταξύ έχουν εξαγοραστεί και συγχωνευτεί μεταξύ τους με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυτή τη στιγμή 3-4 κολοσσοί στον τομέα.

Αντλούν την νομιμοποίηση τους από τη ρητορική του φάσματος της πείνας και του υπερπληθυσμού και προβάλλουν τα προϊόντα τους σαν τη λύση για την εξασφάλιση της τροφής ιδίως του αναπτυσσομένου κόσμου. Το ίδιο υπόσχονταν με την «πράσινη επανάσταση» των χημικών φυτοφαρμάκων - λιπασμάτων της συμβατικής καλλιέργειας, χωρίς να πετύχουν, αφού το ζήτημα της πείνας δεν είναι πρόβλημα παραγωγής της τροφής, αλλά πρόβλημα διανομής της.

Η οποία αποδοχή τους στηρίζεται στην επικράτηση του τεχνητού- αστικού περιβάλλοντος και του ανθρώπου των πόλεων, που είναι αποκομμένος από τη φύση και της διαδικασίας της και έτσι δεν καταλαβαίνει το πόσο επικίνδυνα ή άχρηστα είναι αυτά τα προϊόντα. Έχει αρχίσει να συνηθίζει σε ένα ομογενοποιημένο πρότυπο διατροφής που στηρίζεται στην επεξεργασία των τροφών, χάνοντας σιγά-σιγά την επαφή του με τα ιδιαίτερα πολιτισμικά διατροφικά πρότυπα κάθε περιοχής (η νοσταλγία γι' αυτά υπάρχει βέβαια ακόμη στις παλαιές γενεές για αυτό και η μεγάλη επιτυχία της κινημ. ταινίας «Πολίτικη Κουζίνα» τελευταία στη χώρα μας).

Ο πραγματικός στόχος είναι ο έλεγχος της παγκόσμιας διατροφής -καταληστεύοντας το κάθε φορά ντόπιο γενετικό υλικό του πλανήτη μέσω της λεγόμενης βιοπειρατείας και εξαφανίζοντάς το μέσω της επιμόλυνσης- και μέσω αυτού ο έλεγχος της πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο, από μια ελίτ. Από μια ελίτ, στην υπηρεσία της οποίας έχουν μπει χιλιάδες επιστήμονες που δεν σκέφτονται τίποτε άλλο παρά το χρήμα. Να πώς περιγράφει αυτούς τους επιστήμονες ένας μεγάλος των θετικών επιστημών, ο ουσιαστικός πατέρας της γενετικής μηχανικής, ο Erwin Chargaff: «….Παλιότερα στα πανεπιστήμια επικρατούσε άλλη ηθική. Στον καιρό μου ακόμα, το κίνητρο ήταν τόλμη. Δεν αποβλέπαμε σε πατέντες και αποζημιώσεις. Σήμερα ο πιο σημαντικός παράγοντας στο εργαστήριο είναι ο δικηγόρος των ευρεσιτεχνιών. Φωνακλάδες, κονκισταδόροι τύποι, αμαθείς ειδικοί, που η μάτια τους είναι στραμμένη συνεχεία στο χρηματιστήριο, έχουν επικρατήσει στα επιστημονικά εργαστήρια. Τέτοιοι τύποι δεν υπήρχαν παλιότερα. Σήμερα θέλουν να γίνουν σταρ, διάσημοι, να οργανώνονται για χάρη τους δεξιώσεις. Στις αρχές της 10ετίας του '70 αναδείχτηκαν τέτοια πρότυπα. Ξέρουν πώς να εξασφαλίζουν εκατομμύρια από διάφορα ιδρύματα και εταιρείες και πώς να γίνονται εκατομμυριούχοι.

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ

Οι υποστηρικτές των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών εγείρουν μια σειρά επιχειρημάτων υπέρ των προϊόντων αυτών στα οποία όμως υπάρχει εύλογος αντίλογος από τους επικριτές τους, επιφυλακτικότητα από-κάποιους τουλάχιστον- υποστηρικτές τους αλλά και γεγονότα που ανατρέπουν και διαψεύδουν τα όσα υποστηρίζουν ότι συμβαίνουν ή δεν συμβαίνουν. Ας τα εξετάσουμε :

1. ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν δείχνουν σημαντική αύξηση της παραγωγής. Σε κάποιες δε περιπτώσεις υπήρξε μείωση σε σχέση με τις συμβατικές καλλιέργειες. Στη πρώτη προσπάθεια εφαρμογής σε μεγάλη έκταση στο Πουέρτο Ρίκο το 1992 (φυτά τροποποιημένα με Roundup Ready) οι ερευνητές της Monsanto βρήκαν στατιστικά σημαντικές μειώσεις της παραγωγής κατά 11,5 % κατά μέσον όρο στις τρεις από τις επτά δοκιμές που έγιναν. Το 1997, αρκετοί από τους καλλιεργητές βαμβακιού Roundup Ready στο Δέλτα του Μισισιπή παραπονιόντουσαν για χαμηλές ποσοτικές και ποιοτικές παραγωγές και διαμαρτύρονταν για πρόωρη πτώση και παραμόρφωση των καρυδιών της φυτείας τους. Τελικά αποζημιώθηκαν για το χάσιμο της παραγωγής τους από τη Monsanto.

Τα επιμέρους οφέλη από τη χρήση των ΓΤΟ. (του Π.Ν. Σκοτειδάκη)
Ένα κυρίαρχο ζήτημα όσον αφορά στην κοινωνία είναι ότι τα προϊόντα γενετικών τροποποιήσεων ελέγχονται από ένα πολύ περιορισμένο αριθμό πολυεθνικών εταιρειών. Πιο συγκεκριμένα η βιομηχανία της αγρο-βιοτεχνολογίας έχει κυριαρχηθεί από τέσσερις γνωστές πολυεθνικές εταιρείες, τις Syngenta, Bayer-Aventis, Monsanto και DuPont. Για το 2001 αυτές οι εταιρείες είχαν συνολικό τζίρο από τα ΓΤ προϊόντα τους 3.75 δισεκατομμύρια δολάρια ένώ ο συνολικός τζίρος τους από τις πωλήσεις αγροχημικών προϊόντων ήταν 21.6 δισεκατομμύρια δολάρια. Κατά τη δεκαετία του '90 ο μεγάλος αριθμός συγχωνεύσεων οδήγησε στο να ελέγχουν την παγκόσμια αγορά σπόρων και αγροχημικών πολύ περιορισμένος αριθμός εταιρειών. Στη περίπτωση των ΓΤΟ πιθανώς η ύπαρξη της πατέντας και η ανάγκη ανάπτυξης νέων τεχνολογιών έκανε ακόμα πιο έντονο το φαινόμενο. Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι πώς:
• Έξι εταιρείες που έχουν κυρίως τη βάση τους στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ελέγχούν το 98 τοις εκατό της αγοράς των ΓΤ σπόρων και 70 τοις εκατό της αγοράς των φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
• Έξι φίρμες κατέχουν το 54 τοις εκατό στις ΗΠΑ των πατεντών πάνω στα ΓΤ φυτά.
• Δέκα εταιρείες ελέγχουν το 33 τοις εκατό της παγκόσμιας αγοράς του συνόλου των σπόρων ενώ πριν δύο δεκαετίες υπήρχαν εκατοντάδες τέτοιες εταιρείες.
• Στη Νότιο Αφρική, τη μόνη αφρικανική χώρα που έχει αποδεκτεί τους ΓΤΟ, η αγορά των ΓΤ σπόρων ελέγχεται πλήρως από τη Μονσάντο.
• Στο σύνολο της αφρικανικής ηπείρου η αγορά των συμβατικών σπόρων ελέγχεται από 3 εταιρείες (Ecologist,2003).
Η κατάσταση αυτή δίνει λιγότερες επιλογές στους αγρότες και έλεγχο πάνω στα εφόδια και τους σπόρους τους. Οι παραγωγοί συνήθως υπογράφουν συμβόλαιο με την εταιρεία βάσει του οποίου πέρα από τη καταβολή των χρημάτων για την αγορά του σπόρου είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν κάποιο ποσό και ανά στρέμμα για τη νέα τεχνολογία, να μη δώσουν σπόρο σε άλλο παραγωγό, να μην χρησιμοποιήσουν ότι περίσσεψε τον επόμενο χρόνο και να μην πάρουν από την καλλιέργεια τους για να σπείρουν ξανά (Ξανθόπουλος Φ.,2003).

Οι πολίτες.
Οι αντιδράσεις των πολιτών πηγάζουν από τα πολύ σημαντικά ηθικά ζητήματα που προκύπτουν και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον, θέματα που αντιμετωπίζονται στις δυτικές κοινωνίες με ιδιαίτερη ευαισθησία τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον ένα θέμα είναι ότι οι πολίτες δεν πρόκειται να έχουν οποιοδήποτε οικονομικό όφελος. Σύμφωνα με γνωστή μελέτη του πανεπιστημίου του Ιλλινόις των ΗΠΑ το 1999, σχετικά με τους καταναλωτές δεν προκύπτει καθαρό όφελος. Η συγκεκριμένη μελέτη ασχολήθηκε με τις δύο πιο διαδεδομένες καλλιέργειες ΓΤ φυτών, το ΓΤ καλαμπόκι και την ΓΤ σόγια με ανθεκτικότητα στο ζιζανιοκτόνο Roundap. Επειδή τα ΓΤ φυτά συμβάλλουν ελάχιστα στη διαμόρφωση του τελικού κόστους του προϊόντος κατάληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμα και αν τα ΓΤ φυτά υιοθετηθούν πλήρως, οι καταναλωτές δεν θα δουν αλλαγές στις τιμές (Nelson G. et al.,1999).

Οι πολίτες μάλλον αγνοήθηκαν κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και προώθησης των ΓΤ προϊόντων. Από κάποιους θεωρήθηκε και λάθος πολιτική των εταιρειών που απευθύνθηκαν μόνο στους παραγωγούς αρχικά, για να διαφημίσουν τα οφέλη των ΓΤΟ (Μανιάτης Γ.,2002). Η στάση των πολιτών σε περιοχές του κόσμου όπως η Ευρώπη είναι γνωστό ότι είναι έντονα αρνητική απέναντι στα ΓΤ προϊόντα ενώ σε περιοχές όπως η Ιαπωνία που στο ξεκίνημα της χρήσης τους φαινόταν ότι υπήρχε μία στάση αποδοχής τώρα οι ανησυχίες πάνω στα πιθανά ρίσκα έχουν γίνει πολύ έντονες(Nishiura H. Et al,2002). Η στάση των πολιτών έχει παίξει μέχρι τώρα σπουδαίο ρόλο για την εξάπλωση των ΓΤΟ και ίσως στο μέλλον παίξει ακόμα σημαντικότερο.

Οι αγρότες.
Για τους καλλιεργητές το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε στην μελέτη του πανεπιστημίου του Ιλλινόις έδειξε ότι οικονομικό όφελος προκύπτει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και όχι πάντοτε. Οι καλλιεργητές καλαμποκιού έχουν όφελος μόνο όταν ο βαθμός προσβολής από τα έντομα και η τιμή του προϊόντος είναι αρκετά υψηλά, έτσι ώστε η αύξηση των εσόδων από την πρόληψη της προσβολής να ξεπερνά το αυξημένο κόστος που προκύπτει από την αγορά του σπόρου.

Όσον αφορά τους καλλιεργητές ΓΤ σόγιας αυτοί φαίνεται ότι στην υπάρχουσα κατάσταση είχαν όφελος όλοι και αυτοί που καλλιεργούσαν συμβατικές ποικιλίες και αυτοί που καλλιεργούσαν ΓΤ φυτά. Αυτό συνέβη γιατί λόγω του ανταγωνισμού των εταιρειών είχαμε μείωση της τιμής όλων των ζιζανιοκτόνων.

Σε κάθε περίπτωση οι μελλοντικές επιδράσεις θα είναι μικρές. Ακόμα και με πλήρη αποδοχή τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις χώρες του τρίτου κόσμου και με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις σε σχέση με τις αποδόσεις, η χρήση ΓΤ καλαμποκιού θα αυξήσει τα εισοδήματα των αγροτών κατά 4.9 τις εκατό, ενώ η χρήση ΓΤ σόγιας κατά 1.7 τις εκατό. Στην παγκόσμια παραγωγή καλαμποκιού προβλέπει αύξηση περίπου 2% ενώ σόγιας 0.5% σε περίπτωση που χρησιμοποιηθούν τα ΓΤ φυτά. Άλλες μελέτες όπως αυτή από ομάδα ερευνητών από το πανεπιστήμιο του Κάνσας έδειξε συγκρίνοντας συμβατική με ΓΤ σόγια ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις αποδόσεις(Hofer J. et al,1999), ενώ μελέτη του πανεπιστημίου της Νεμπράσκας συγκρίνοντας 6 συμβατικές ποικιλίες σόγιας με τις αντίστοιχες γενετικά τροποποιημένες για ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά έδειξε μείωση των αποδόσεων των ΓΤ καλλιεργειών κατά 6% (IANR, 2000).

Ένα πρώτο ερωτηματικό όμως για τους καλλιεργητές είναι αν κυριαρχήσουν οι ΓΤΟ τελικά, πως θα διασφαλιστούν από το ότι η αυξημένη εξάρτηση τους από την αγορά σπόρων αλλά και ζιζανιοκτόνων δεν θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες συνθήκες, σε μεγάλη αύξηση της τιμής αυτών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του πόσο σημαντική είναι για την κοινωνία αυτή η εξάρτηση αποτελούν οι «στείροι σπόροι» της εταιρείας Μονσάντο. Η μέχρι τώρα πρακτική των γεωργών είναι είτε να σώζουν από το δικό τους σπόρο κάθε χρόνο και να επαναχρησιμοποιούν είτε όταν πρόκειται συνήθως για υδρίδια να αγοράζουν συνήθως κάθε χρόνο καινούργιο σπόρο. Όμως και στη περίπτωση των υβριδίων οι ίδιοι αποφασίζουν αν θα τα επαναχρησιμοποιήσουν ή όχι. Οι «σιωπηλοί σπόροι» με τη κατάλληλη γενετική τροποποίηση δεν μπορούν να δώσουν νέα φυτά. Διασφάλιζαν έτσι στην εταιρεία τον απόλυτο έλεγχο της παραγωγής. Ταυτόχρονα όμως έδιναν και πολύ σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη καθώς περιόριζαν το φαινόμενο της επιμόλυνσης των άλλων καλλιεργειών όπως και τη διασταύρωση με άγριους συγγενείς που υπάρχουν στη περιοχή (Jordan M.,2000). Παρά τα σημαντικά όμως περιβαλλοντικά οφέλη η εξάρτηση κρίθηκε σημαντικότερη και oι αντιδράσεις από αγροτικές και επιστημονικές ενώσεις, ενώσεις πολιτών και πολιτικές οργανώσεις οδήγησαν την εταιρεία να τους αποσύρει από το εμπόριο, διατηρώντας όμως το δικαίωμα να τους επαναφέρει όταν το κρίνει σκόπιμο.

Ένα δεύτερο ερώτημα είναι πόσο συμφέρον έχεις να παράγεις ένα προϊόν που ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών το αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό. Γεγονότα όπως ο εκμηδενισμός των εξαγωγών του καλαμποκιού των ΗΠΑ και της ελαιοκράμβης του Καναδά αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο στην Ευρώπη, καθώς και σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Β. Κορέα που ήταν οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς παγκόσμια για το καλαμπόκι των ΗΠΑ, έχει οδηγήσει ενώσεις αγροτών όπως η αμερικάνικη ένωση καλλιεργητών καλαμποκιού να προτείνει στους αγρότες να μην καλλιεργούν ΓΤ φυτά από το 2002. Επιπλέον η στάση πολλών εταιρειών τροφίμων που έχει προαναφερθεί έχει οδηγήσει ενώσεις όπως η εθνική ένωση αγροτών του Καναδά να αναρωτιούνται για τη χρησιμότητα του να παράγεις κάτι που σε βγάζει από κάποιές διεθνείς αγορές (Ecologist,2003).

Ένα τρίτο ερωτηματικό σχετίζεται με τη συνύπαρξη συμβατικών και οικολογικών καλλιεργειών με τις ΓΤ καλλιέργειες. Aξίζει να αναφερθεί ότι 550 αγρότες στη Βόρεια Αμερική έχουν μηνυθεί από τις εταιρείες της βιοτεχνολογίας γιατί βρέθηκαν στις καλλιέργειες τους ΓΤ φυτά. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις που το γονίδιο ανθεκτικότητας τελικά δεν εκφράστηκε και οι εταιρείες αναγκάστηκαν μετά από δικαστική προσφυγή να αποζημιώσουν τους συγκεκριμένους αγρότες.

Αρκετοί αναλυτές καταλήγουν πια στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της παραγωγής είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επέλθει μόνο από τις παραδοσιακές μορφές διασταύρωσης και όχι από τις διαγονιακές.

2. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΩΝ

«Με την εισαγωγή κατάλληλων γονίδιων στα μεταλλαγμένα φυτά οι παραγωγοί θα ψεκάζουν με συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα (glyphosate & glufosinate ) και έτσι θα καταστρέφονται όλα τα άλλα φυτά που υπάρχουν στο χωράφι εκτός της μεταλλαγμένης καλλιέργειας. Επομένως, σύμφωνα με τις εταιρείες των μεταλλαγμένων, χρησιμοποιώντας ένα μόνο σκεύασμα, οι παραγωγοί θα απαλλάσσονται από τα ενοχλητικά ζιζάνια αλλά και θα ρυπαίνουν λιγότερο το περιβάλλον»

Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ανεπαρκείς για να πείσουν.
Καταρχάς και σε πλήρη αντίθεση με τους ισχυρισμούς των εταιρειών που τα παράγουν και τα δυο ζιζανιοκτόνα είναι από τα πιο τοξικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο και από μόνα τους επιφέρουν σειρά περιβαλλοντικών προβλημάτων (τοξικότητα σε ψάρια, μολύνσεις υδάτων κλπ) (9). Κατά δεύτερο λόγο δημιουργείται το ερώτημα του τι θα συμβεί στις γειτονικές μη μεταλλαγμένες καλλιέργειες που θα έρθουν σε επαφή με τα ζιζανιοκτόνα. Τις ζημιές που θα υποστούν ποιος θα τις πληρώσει ;

Tο glyphosate-Roundap, που κυρίως προβάλλεται, είναι από τις πιο καταστροφικές ενώσεις που έχουν κατασκευαστεί - αν και το προβάλλουν σαν «φιλικό προς το περιβάλλον». (10)

Σκοτώνει φυτά και βακτήρια επεμβαίνοντας στα ενζυμικά τους συστήματα.

Η οδός μεταβολισμού του είναι πολύ πολύπλοκη και εμπλέκονται ακόμα και άγνωστα μέχρι σήμερα ενζυμικά συστήματα.

Αυξάνει τα επίπεδα των οιστρογόνων στα ψεκασμένα φυτά (11) και κανείς δεν γνωρίζει για τις αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων καλλιεργειών που θα ακολουθήσουν Roundap ready καλλιέργειες καθώς και τις συνέπειες στους καταναλωτές αυτών των προϊόντων. Λογικό είναι οι Roundap-ready καλλιέργειες να ευνοούν την ασυδοσία στη χρήση του glyphosate.

To glyphosate είναι σταθερό και δεν διασπάται εύκολα. Η Monsanto αναφέρει περίοδο ημιζωής 140 ημέρες αλλά σε χωράφια της Φινλανδίας βρέθηκαν υπολείμματα μετά από 249 ημέρες, στη Βρετανική Κολομβία μετά από 360 ημέρες και στη Σουηδία 1-3 χρόνια μετά την εφαρμογή.

Υπολείμματα glyphosate βρέθηκαν κατά την συγκομιδή μαρουλιών, καρότων και κριθαριού ένα χρόνο μετά την εφαρμογή.

Έχει βρεθεί ότι κατά τους ψεκασμούς μπορεί να ανιχνευθεί σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 400 μέτρων από το σημείο εφαρμογής.

Μπορεί να αποδεσμευθεί άμεσα από τα τεμαχίδια του εδάφους. Σε έρευνα διαπιστώθηκε ότι το 80% του glyphosate αποδεσμεύθηκε από το δείγμα εδάφους μέσα σε δύο ώρες.

Έχει ανιχνευθεί σε υπόγεια, επιφανειακά και αρτεσιανά νερά.

Είναι τοξικό και για τον άνθρωπο. Έχει βρεθεί μεγάλο εύρος προβλημάτων λόγω χρόνιας τοξικότητας :
- Αλλοιώσεις των σιελογόνων αδένων
- Μείωση παραγωγής σπερματοζωαρίων
- ακανόνιστος οιστρικός κύκλος και επιπλέον,
συσσωρεύονται οι πληροφορίες για προβληματική αναπαραγωγή, ορμονικές διαταραχές, αποβολές, γενετικές βλάβες -είναι γενοτοξικό- και επαγωγή non-Hodgkin/s λεμφωμάτων (μορφή καρκίνου) (12,13)

Σκοτώνει ωφέλιμα έντομα. Έχει παρατηρηθεί θνησιμότητα σε πληθυσμούς Trichogramma, Chrysopa carnea, Coccinela septepunctata, αρπακτικών τετρανύχων και αρπακτικών σκαθαριών.

Βλάπτει τους πληθυσμούς των γαιοσκωλήκων ακόμα και στο 1/20 της τυπικά χρησιμοποιούμενης δοσολογίας.

Αναστέλλει την ανάπτυξη των Μυκορριζών. Καναδικές έρευνες έδειξαν ότι Roundap σε αναλογία 1ppm αποτρέπει την εγκατάσταση και ανάπτυξή τους.

Μειώνει την αζωτοδέσμευση. Σε αναλογία 2ppm εκδηλώνει σημαντική ανασταλτική δράση και αυτό συνεχίζεται για περισσότερες από 120 μέρες μετά την εφαρμογή.

Επάγει την εμφάνιση φυτασθενειών. Επεμβάσεις οδήγησαν σε ξεσπάσματα προσβολών από Rhizoctonia στο κριθάρι, εκτεταμμένες μυκητολογικές προσβολές σε σιτάρι και μειωμένη αντίσταση των φασολιών στην ανθράκωση.

Δυστυχώς η παρασκευάστρια εταιρεία ακολουθώντας την πάγια τακτική της εξακολουθεί να προωθεί τα προϊόντα της με πλάγιες μεθόδους δίνοντας ψευδή, παραποιημένα ή απλά, αρνούμενη να δώσει στοιχεία (14 :Quality of Laboratory Testing, 15)

Το κυριότερο όμως όλων είναι ότι η πρακτική αυτή θα οδηγήσει στη εμφάνιση ανθεκτικότερων ζιζανίων που για να εξολοθρευτούν θα πρέπει να ψεκαστούν με ισχυρότερες δόσεις. Επιπλέον είναι συνηθισμένο το φαινόμενο να επιζούν σπόροι ενός προϊόντος και να εμφανίζονται την επόμενη χρονιά, τα λεγόμενα 'ζιζάνια εθελοντές', και βέβαια αν αυτοί οι σπόροι προέρχονται από μεταλλαγμένα θα είναι αδύνατο να εξολοθρευτούν. Ήδη έχουν εντοπιστεί τα πρώτα κρούσματα στις ΗΠΑ και το πανεπιστήμιο του Arkansas προβλέπει ότι κατά το 2003, 243.000 στρέμματα θα κατακλυστούν από ανθεκτικά στο glyphosate ζιζάνια.

Τέλος δημιουργείται και το τεράστιο πρόβλημα της καταστροφής της χλωρίδας της περιοχής . Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι το κλειδί για την ισορροπία της φύσης .

Το ζήτημα της ρύπανσης των τροφίμων η Monsanto το αντιμετωπίζει πολύ ψύχραιμα -και επιβεβαιώνονταςτους μεγαλύτερους φόβους μας- ζητώντας με αναλγησία να αυξηθούν κατά 200 φορές τα όρια υπολειμμάτων του glyphosate στη Roundap-ready σόγια !

Τα μεταλλαγμένα θα αυξήσουν κατακόρυφα την χρήση ζιζανιοκτόνων (η κατανάλωση του Roundap αυξήθηκε κατά 50% τα τελευταία χρόνια -Antoniou, Genetic pollution,1996- και πανεπιστημιακές μελέτες για 8.000 περιπτώσεις αγροτικών εκμεταλλεύσεων καταλήγουν ότι όσοι καλλιεργούν μεταλλαγμένα, χρησιμοποιούν 2-3 φορές περισσότερα ζιζανιοκτόνα απ΄αυτούς που κάνουν ολοκληρωμένη καταπολέμηση) και την εμφάνιση υπερ-ζιζανίων

3. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΩΝ

Έχουν δημιουργηθεί ποικιλίες πατάτας, καλαμποκιού και βαμβακιού που περιέχουν συνθετική μορφή γονίδιου από το Bacillus thuringiensis με στόχο την ανθεκτικότητα των φυτειών στις προσβολές συγκεκριμένων εντόμων και άρα τη μη χρήση εντομοκτόνων για τη καταπολέμηση τους. Ο Bacillus thuringiensis είναι βακτήριο που στη φυσική του μορφή βρίσκεται στο έδαφος και παράγει μια πρωτεΐνη τοξική για κάποια έντομα , χρησιμοποιείται από τους βιοκαλλιεργητές για την καταπολέμηση προσβολών από τις αρχές του 1970. Ενώ όμως τα βακτήρια του Bacillus thuringiensis έχουν μικρή διάρκεια ζωής και η τοξίνη που εκκρίνουν δραστηριοποιείται μόνο στο αλκαλικό περιβάλλον του πεπτικού συστήματος συγκεκριμένων σκουληκιών, στα φυτά που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση ώστε να την παράγουν μόνα τους, η τοξίνη αυτή είναι διαρκώς παρούσα . Αυτό είναι και το αδύνατο σημείο του εγχειρήματος . Τα έντομα διαθέτουν φυσικούς μηχανισμούς προσαρμογής και έτσι είναι σίγουρο ότι θα αναπτύξουν ανθεκτικότητα με αποτέλεσμα να χρειαστεί η χρησιμοποίηση μεγαλύτερων δόσεων και δραστικότερων χημικών για καταπολέμηση τους .

Η Union of Concerned Scientists ζητά -Μάϊος 2001- από την EPA (Environmental Protection Agency) να αναβάλλει όλες τις άδειες των Bt. φυτών (βαμβάκι και καλαμπόκι) γιατί τα στοιχεία που κατατέθηκαν είναι ανεπαρκή.(16) Η άδεια όμως δόθηκε ..

Η Heliothis virescens κατάφερε να αναπτύξει ήδη 5.000 φορές μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην τοξίνη που παράγεται από το CryIA(c) γονίδιο δείχνοντας την ολοκληρωτική μελλοντικά εξουδετέρωση της πρακτικής ή ότι θα χρειάζεται 5.000 φορές ισχυρότερη τοξίνη για να ελεγχθούν τα έντομα! (17)

Μέσα σε τρία χρόνια επαφής με Β.τ. φυτά το Heliothis vireskens κατάφερε να αυξήσει κατά 10.000 φορές την ανθεκτικότητά του απέναντι στην τοξίνη του Bacillus thurigiensis πράγμα που δεν είχε συμβεί με 38 χρόνια χρήσης του φυσικού μικροοργανισμού. Αυτό το γεγονός δείχνει την ζημιά που παθαίνουν όσοι επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν τον φυσικό B.t. σαν μέσο φυτοπροστασίας (βιοκαλλιεργητές και συμβατικοί που τον χρησιμοποιούν στην αντιμετώπιση λεπιδοπτέρων σε κηπευτικά, βαμβάκι, οπωροφόρα κ.ά., στις καστανιές για την καρπόκαψα, το Δασαρχείο για την κάμπια του πεύκου κ.ά.) αλλά και την εκτροπή της φυσικής ισορροπίας. Ανθεκτικότητα στην τοξίνη του B.t. των μεταλλαγμένων φυτών (βαμβάκι) διαπιστώθηκε και στο Helicoverpa armigera. (18)

Αρχικά γνωρίζαμε μια οδό ανάπτυξης ανθεκτικότητας των εντόμων έναντι της B.t. τοξίνης, αυτή των υποδοχέων/διαμεσολαβητών. Στην συνέχεια ανακαλύφθηκε μια ακόμα, στην οποία εμπλέκονται πρωτεϊνάσες του στομάχου των εντόμων. Η ύπαρξη πολλαπλών μηχανισμών ανάπτυξης ανθεκτικότητας κάνει αδύνατη την ανάσχεση της εμφάνισής της με την ακολουθούμενη σήμερα πρακτική. Επιπλέον εκτός των παράσιτων δηλητηριάζονται και ωφέλιμα έντομα (πχ πασχαλίτσες (19), μέλισσες, πεταλούδες) και διαταράσσεται η βιοποικιλότητα και η τροφική αλυσίδα (πουλιά κ.λ.π). Εργαστηριακή μελέτη στις ΗΠΑ το 1999 απέδειξε ότι προνύμφες ενός είδους πεταλούδας εμφάνισαν αυξημένη θνησιμότητα μετά την κατανάλωση γύρης από καλαμπόκι που περιείχε το γονίδιο Βt. Σε πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού με Βt στην Ταϊλάνδη, το 30% των μελισσών που πετούσαν κοντά στη φυτεία πέθαναν.

Τα παραδείγματα είναι πολλά αλλά ο σκεπτικισμός ακόμη και των υπερασπιστών τους είναι ενδεικτικότερος. Η υπηρεσία προστασίας περιβάλλοντος των ΗΠΑ ζήτησε από τους παραγωγούς να σπέρνουν και μη μεταλλαγμένο βαμβάκι ώστε να καθυστερήσει η ανάπτυξη ανθεκτικότητας.

4. ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Προτείνονται τεχνικές καλλιέργειας της γης σε συνδυασμό με το ζιζανιοκτόνο Roundup και τους μεταλλαγμένους σπόρους όπου μειώνονται τα οργώματα -ή και καταργούνται- και έτσι ελαχιστοποιείται η διάβρωση του εδάφους λόγω μείωσης της έκθεσης του σε αέρα και βροχή. Ακόμη προτείνεται η ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας.

Μα αυτό είναι μια από τις κύριες πρακτικές της οικολογικής γεωργίας εδώ και χρόνια και μάλιστα χωρίς τη χρήση μεταλλαγμένων και χημικών, ακόμη και στη συμβατική γεωργία η σύγχρονη τάση στην εκμηχάνιση είναι η όσο το δυνατό μειωμένη κατεργασία της σποροκλίνης,.

Για άλλη μια φορά αντίθετα με ότι ισχυρίζονται τα συμφέροντα των μεταλλαγμένων, ο ολοκληρωτικός έλεγχος της χλωρίδας -από ένα «γενικό» ζιζανιοκτόνο όπως το Roundap θα είναι καταστρεπτικός ειδικά στο βαθμό που δεν θα γίνεται «κατ΄ εξαίρεση» αλλά «κατά κανόνα» και ακόμα χειρότερα «κατά βούληση» !! αφού :

* Μειώνει την εδαφοκάλυψη, εκθέτοντας το έδαφος στη διάβρωση,
* Παρεμποδίζει τη μικροβιακή δραστηριότητα -στο βαθμό που δεν την εξολοθρεύει !
* Παρεμποδίζει την αναγέννηση της οργανικής ουσίας του εδάφους,
* Εξαφανίζει την εδαφοπανίδα με την καταλυτική συμμετοχή της στην γένεση της γονιμότητας του εδάφους
* Καταστρέφει φυσικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς (π.χ. ο γαιοσκώληκας μεταφέρει ποσότητες ασβεστίου στα ανώτερα στρώματα του εδάφους και ελέγχει την οξύτητα.

Η Monsanto ισχυρίζεται ότι μπορεί να κατασκευάσει φυτά που θα είναι ανθεκτικά στην έλλειψη νερού και στην αλατότητα, δυο από τα μεγαλύτερα προβλήματα της παγκόσμιας γεωργίας. Επιστήμονες σε Ισπανία και Βρετανία ανέφεραν ότι κατασκεύασαν ρύζι, πεπόνια, ντομάτες και κριθάρι χρησιμοποιώντας γονίδια από μαγιά, τα οποία είναι ανθεκτικά στην αλατότητα. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες από αρκετούς άλλους ερευνητές οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο μεταβολισμός του άλατος εξαρτάται από την αλληλεπίδραση πολλών και διαφορετικών γονίδιων. Εξάλλου παντού σε όλο τον πλανήτη υπάρχουν ντόπιες ποικιλίες - που είναι προϊόν φυσικής διασταύρωσης- με ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής που καλλιεργούνται πχ σιτάρι που αντέχει στο 'πλάγιασμα', στη ξηρασία (Ελλάδα), ρύζι που αντέχει στην έλλειψη νερού (Ινδία) και άπειρα αλλά παραδείγματα.

5. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Ως γνωστό στη φύση γίνονται διασταυρώσεις μεταξύ των ειδών. Στην περίπτωση όμως των γενετικά τροποποιημένων υπάρχουν στοιχεία που δηλώνουν ότι μπορεί να γίνει μεταπήδηση σε άλλους οργανισμούς με απρόβλεπτα και ανεξέλεγκτα αποτελέσματα. Γονίδια από τροποποιημένα φυτά ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα, μπορεί να μεταφερθούν στα συγγενή τους άγρια είδη προσδίδοντας τους ανθεκτικότητα και μετατρέποντας τα σε σούπερ ζιζάνια που θα είναι και ανταγωνιστικά στα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και δύσκολο να εξοντωθούν

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ελαιοκράμβη. Σαν φυτό έχει πολλούς άγριους συγγενείς σε όλη την Ευρώπη και η γύρη του μπορεί να μεταφερθεί σε απόσταση μέχρι και 2 χιλ. Έτσι λοιπόν η διασταύρωση γεν. τροποποιημένης ελαιοκράμβης , ώστε να αντέχει στα ζιζανιοκτόνα, με τα συγγενικά της είδη (πχ άγριο ραπανάκι, λευκόφαιο σινάπι κλπ) θα δημιουργήσει δυσεπίλυτα προβλήματα στους καλλιεργητές (δοκιμές σε αγρούς στη Σκωτία και τη Δανία το επιβεβαίωσαν).

Ακόμη ενστάσεις υπάρχουν και για το γονίδιο Βt, τι θα συμβεί όταν τα έντομα αποκτήσουν ανθεκτικότητα στην τοξίνη του; Τι θα συμβεί όταν ψάρια που έχουν μεταλλαχθεί για να αντέχουν στο κρύο, διαφύγουν από τα ιχθυοτροφεία και οδηγήσουν σε εξαφάνιση ενδημικά είδη αφού θα μπορούν να ζουν περισσότερο και άρα θα καταναλώνουν τροφή ζωτική για την επιβίωση αυτών των ειδών ;

Τα γονίδια δεν λειτουργούν απομονωμένα, αλλά αντίθετα λειτουργούν με πολυπλοκότατες σχέσεις που ακόμη δεν έχουν γίνει κατανοητές. Οποιαδήποτε αλλαγή στο DNA σε οποιοδήποτε σημείο της αλυσίδας επιφέρει αλλαγές στην γονιδιακη έκφραση και λειτουργία των μεταλλαγμένων φυτών που οι επιστήμονες δεν μπορούν να προβλέψουν.

Κατά τη δημιουργία μεταλλαγμένων φυτών, τα ξένα γονίδια ενσωματώνονται σε τυχαίες θέσεις στο γονιδίωμα των φυτών και έτσι μπορεί να αδρανοποιηθούν ή ενεργοποιηθούν κάποια γονίδια γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στη παραγωγή τοξικών ή αλλεργιογόνων ή αντιθρεπτικων ουσιών. Το 1996 έγιναν προσπάθειες να δημιουργηθεί μεταλλαγμένος καπνός που θα παρήγαγε ένα διαιτητικό λιπαρό οξύ, το γ-λινολεϊκό οξύ. Η προσπάθεια ήταν επιτυχής είχε όμως και ένα απρόσμενο επιπλέον παράγωγο. Λόγω της τυχαίας ενσωμάτωσης του ξένου DNA στον καπνό σταμάτησε να λειτουργεί ένα μεταβολικό μονοπάτι με αποτέλεσμα την συσσώρευση ενός μορίου που είναι τοξικότατο στον άνθρωπο. Αυτή η τοξίνη δεν περιέχεται στον φυσικό καπνό.

6. ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΠΕΙΝΑΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Οι εταιρείες που κατασκευάζουν μεταλλαγμένα ισχυρίζονται ότι τα προϊόντα τους θα συμβάλουν στο να λυθεί το πρόβλημα της πείνας παγκοσμίως. Οι αυξημένες παραγωγές που επικαλούνται μαζί με την ελαχιστοποίηση χρήσης ζιζανιοκτόνων και εντομοκτόνων είναι τα επιχειρήματα τους. Αφού όμως το πρόβλημα πηγάζει από την έλλειψη μέσων γιατί η «Πράσινη Επανάσταση» που εξόπλισε τους αγρότες με πληθώρα εφοδίων (λιπάσματα, προϊόντα φυτοπροστασίας, ζιζανιοκτόνα, βελτιωμένες ποικιλίες) δεν κατόρθωσε να το λύσει ;

Είναι πια παγκοσμίως αποδεκτό ότι οι ρίζες του προβλήματος βρίσκονται στο κατά πόσο οι φτωχές χώρες έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία. Πόλεμοι, εμπάργκο, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και διάφοροι πολιτικοί λόγοι εμποδίζουν αυτές τις χώρες να αναπτύξουν συστήματα διαχείρισης της γης τους που θα είναι προσαρμοσμένα στα δικά τους δεδομένα , θα αξιοποιούν τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής και θα σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.

Αμφιβολίες όσον αφορά τη βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν τα μεταλλαγμένα γεννά και το γεγονός ότι τα φυτά αυτά κατασκευάστηκαν κυρίως για βιομηχανική χρήση αλλά και για την εκτροφή ζώων.

Τις περισσότερες φορές προβάλλεται η μισή αλήθεια του εγχειρήματος ή αποκρύπτονται οι κοινωνικές επιπτώσεις του (π.χ για να πάρει κάποιος την ποσότητα βιταμίνης Α που υπάρχει στο μεταλλαγμένο ρύζι (golden rice) πρέπει να φάει ημερησίως 9 κιλά !. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη που το λάδι της χρησιμοποιείται για να αντικαταστήσει το λάδι της καρύδας και του φοίνικα (έχουν ευρύτατη χρήση στην κοσμετολογία). Το λάδι της καρύδας όμως κατέχει το 7% των εξαγωγών στις Φιλιππίνες (είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στο κόσμο) και δίνει δουλειά άμεσα ή έμμεσα σε 21 εκατομμύρια ανθρώπους δηλ το 30% του πληθυσμού αυτής της χώρας.

Τέλος μια ιδιαίτερης σημασίας πτυχή της επικράτησης των μεταλλαγμένων αποκρύπτεται . Οι μεταλλαγμένοι σπόροι είναι υπάρξεις στείρες ή με μειωμένη δυνατότητα αναπαραγωγής και επομένως οι αγρότες θα πρέπει κάθε χρόνο να αγοράζουν σπόρο (πρακτική άγνωστη στον αναπτυσσόμενο κόσμο) και το συγκεκριμένο φυτοπροστατευτικό μέσο που τον συνοδεύει σε οποιαδήποτε τιμή κοστολογηθεί από την εταιρεία που το παράγει. Είναι τυχαίο άραγε ότι οι εταιρείες που παράγουν μεταλλαγμένα σπόρια παράγουν και τα ζιζανιοκτόνα που τα συνοδεύουν;

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το 1997 το ΥΠΕΧΩΔΕ έδωσε άδεια για πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένης ντομάτας στους νομούς Ημαθίας, Βοιωτίας και Ηλείας. Ο σπόρος ήταν της εταιρείας Zeneca και είχε υποστεί τροποποίηση ώστε να επιβραδύνεται η ωρίμανση . Αγρότες από Βοιωτία και Ηλεία διαμαρτύρονται εντονότατα καταστρέφοντας τις φυτείες και έτσι η καλλιέργεια ολοκληρώνεται μόνο στην Ημαθία, όπου όμως η παραγωγή δεν γίνεται δεκτή από τις βιομηχανίες.

Το 1998 το νομαρχιακό συμβούλιο Λάρισας με την έγκριση του υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ.Θ. ΚΟΛΙΟΠΑΝΟΥ συναινεί στην εγκατάσταση μεταλλαγμένου βαμβακιού της Monsanto στους νομούς Λάρισας και Φθιώτιδας. Μετά από διαμαρτυρία των «Βιοκαλλιεργητών Θεσσαλίας », της ομάδας του περιοδικού «ΝΕΑ ΣΕΛΗΝΗ» και του «Πανελληνίου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων» η έγκριση αποσύρεται.

Το ίδιο έτος υποβάλλεται από την εταιρεία Χελασιντ αίτηση για καλλιέργεια μεταλλαγμένου καλαμποκιού, τα νομαρχιακά συμβούλια, Σερρών, Ημαθίας την απορρίπτουν, γίνεται δεκτή μόνο από το νομαρχιακό της Λάρισας αλλά τελικά το ΥΠΕΧΩΔΕ δίνει άδεια και στην Ημαθία με το πρόσχημα της εκπρόθεσμης απόφασης.

Στη συνέχεια υποβάλλεται αίτημα από τις εταιρείες Novartis & Agrevo για καλλιέργεια μεταλλαγμένων ζαχαρότευτλων που και πάλι απορρίπτεται από τα νομαρχιακά συμβ. Ημαθίας, Σερρών, Ξάνθης, Έβρου.

Πρέπει να διευκρινισθεί ότι η αποφάσεις των νομαρχιακών συμβ. εχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα και η τελική απόφαση είναι αρμοδιότητα ΥΠΕΧΩΔΕ

Το 2002 το Ινστιτούτο Σιτηρών - Τμήμα Ρυζιού (ΕΘΙΑΓΕ) ζητά άδεια για πειραματική καλλιέργεια ρυζιού που θα περιέχει γονίδιο ανθεκτικότητας στο αντιβιοτικό αμπικιλλίνη. Λόγω «μορατόριουμ» που ίσχυε στις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας , δεν γίνεται δεκτό.

Ως σήμερα έχουν υποβληθεί και απορριφθεί περίπου 30 αιτήσεις καλλιέργειας μεταλλαγμένων φυτών από ξένες πολυεθνικές και ελληνικές εταιρίες αλλά και από ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα.

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Στη μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής κοινότητας που μεταλλαγμένα φυτά καλλιεργούνται για εμπορικούς σκοπούς είναι η Ισπανία, που καλλιεργούνται 300.000 στρ. καλαμποκιού Βt. Στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ έχουν δοθεί άδειες μόνο για καλλιέργεια πειραματικών αγρών. Ειδικότερα μέχρι το 2001 η εικόνα ανά κράτος ήταν η εξής:

ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Το 1996 είναι η χρονιά εκκίνησης της εμπορικής καλλιέργειας των μεταλλαγμένων με καλλιέργεια 17.000.000 στρ. σε 6 χώρες σε όλο τον κόσμο. Το 2000 τα στρ. ήταν 442.000.000 σε 13 χώρες , το 2001 περίπου 500.000.000 και το 2002 390.000.000 στις ΗΠΑ, 135 στην Αργεντινή, 35 στον Καναδά, 21 στην Κίνα και 6 (όλα εκατομμύρια στρ) στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου .

Τα κύρια είδη που καλλιεργήθηκαν το 2002 είναι :
* Σόγια στο 51% της παγκόσμιας παραγωγής
* Βαμβάκι στο 20%
* Ελαιοκράμβη στο 12%
* Καλαμπόκι στο 9%
Έχουν ακόμη κατασκευαστεί ρύζι με τροποποιημένο άμυλο, ρύζι με 5/πλάσια ποσότητα βιταμίνης Α, κηπευτικά με κατάλληλο σχήμα για συσκευασία και μεγάλο χρόνο διατήρησης, ένζυμα από μεταλλαγμένους μικροοργανισμούς (πχ χυμοσίνη για το πήξιμο του τυριού ΗΠΑ, 1990), διαγονιακός σολομός, αγελάδες με τεχνητή αυξητική ορμόνη (Β.S.T.) για γαλακτοπαραγωγή, γουρούνια με τεχνητή αυξητική ορμόνη (P.S.T.) για κρεατοπαραγωγή κλπ. Επίσης υπάρχουν και τα διάφορα παράγωγα από τα παραπάνω είδη όπως αλεύρι σόγιας, σογιέλαιο, λεκιθίνη σόγιας, πρωτεΐνη σόγιας, καλαμποκέλαιο, καλαμποκάλευρο, άμυλο, σιρόπι αμύλου, βαμβακόπιτα κλπ. Όλα αυτά χρησιμοποιούνται σε χιλιάδες επεξεργασμένες τροφές. Σ τις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι το 60% του συνόλου των επεξεργασμένων τροφών περιέχουν συστατικά από μεταλλαγμένα φυτά (τσιπς, κορν-φλεικς, μείγματα για κέικ κλπ). Κυκλοφορούν χωρίς σήμανση και εξάγονται σε Ευρώπη και βέβαια και Ελλάδα.

Μερικά επιπλέον στοιχεία για την κατάσταση που επικρατούσε σε παγκόσμιο επίπεδο το 2002 είναι τα παρακάτω (Π.Ν. Σκοτειδάκης 2003) :

Τα 365 εκατ. στρέμματα (62% της παγκόσμιας έκτασης των μεταλλαγμένων καλλιεργειών) καλλιεργήθηκαν με μεταλλαγμένη σόγια, τα 124 εκατ. στρ. με μεταλλαγμένο καλαμπόκι (21%), τα 68 εκατ. (12%) με βαμβάκι και τα 30 εκατ. (4%) με ελαιοκράμβη.

Σε σχέση με τις ιδιότητες των μεταλλαγμένων φυτών για το 2002, αυτά με ανθεκτικότητα στα ζιζανιοκτόνα καλλιεργήθηκαν σε 442 εκατ. στρ. (75% της παγκόσμιας έκτασης των μεταλλαγμένων καλλιεργειών), τα 101 εκατ. στρ. (17%) με μεταλλαγμένα με ανθεκτικότητα στα έντομα ενώ τα 44 εκατ. στρ. (8%) με μικτή ανθεκτικότητα (ISAAA, 2003)

Είναι φανερό ότι το κύριο βάρος πέφτει στη γενετική τροποποίηση με αντοχή στα ζιζανιοκτόνα (κυρίως στο glyphosate-Roundap της Monsanto) και στις μεγάλες βιομηχανικές καλλιέργειες μεγάλων εισροών και κεφαλαίων.

Κάποια στοιχεία μας δείχνουν ότι στο μέλλον μπορεί να περιοριστεί αυτή η αυξητική τάση, με κύριο μοχλό τις αντιδράσεις των καταναλωτών. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της Βραζιλίας, της δεύτερης μετά τις ΗΠΑ παραγωγού σόγιας στον κόσμο, που ακριβώς επειδή έχει απαγορεύσει τα μεταλλαγμένα πετυχαίνει αύξηση των πωλήσεων και καλύτερες τιμές από τις Ευρωπαϊκές αγορές.

ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Την πρώτη εβδομάδα τον Ιούλιο 2003, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι τα μεταλλαγμένα επιτρέπονται και στην Ευρώπη αρκεί ο Ευρωπαίος καταναλωτής να είναι πληροφορημένος. Στο εξής θα πρέπει να αναγράφεται στην ετικέτα των προϊόντων ποια συστατικά τους είναι μεταλλαγμένα αν το ποσοστό τους υπερβαίνει το 0,9%(κανονισμός 1829 για τα γενετ. τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές και 1830 για την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γ.τ.ο).

Τέθηκαν σε ισχύ από 8/11/2003 και δόθηκε προθεσμία μέχρι 18/4/2004 στις εταιρείες παραγωγής - διακίνησης για να συμμορφωθούν με τον κανονισμό. Με αυτό τον τρόπο προαναγγέλθηκε στην ουσία η κατάργηση του λεγόμενου 'μορατόριουμ' που ίσχυε από το 1998. Ο κανονισμός για τους τροποποιημένους σπόρους βρίσκεται ακόμη σε εκκρεμότητα και υπάρχει 'εμπλοκή' στο θέμα. Στην πρόταση του κανονισμού αναφέρεται ότι τα όρια που από κει και κάτω δεν θα αναγράφεται στη συσκευασία τους ότι υπάρχει επιμόλυνση είναι: για ελαιοκράμβη 0,3%, για καλαμπόκι, τεύτλα και βαμβάκι 0,5 %, για σόγια 0,7%.

Η πίεση των αμερικανών (και άλλων 12 χωρών με κυριότερες τον Καναδά και Αργεντινή που έχουν προσφύγει στον ΠΟΕ), είχε τελικά αποτέλεσμα. Με το τέλος της ελληνικής προεδρίας στη συνάντηση κορυφής μεταξύ ΗΠΑ - ΕΕ το θέμα μπήκε επιτακτικά από τους Αμερικανούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο επίτροπος γεωργίας Φισλερ είχαν ήδη πάρει την απόφαση για τη λήξη του λεγόμενου 'μορατόριουμ'. Χρυσώθηκε το χάπι με την απόφαση για υποχρεωτική σήμανση.

Οι εταιρείες βιοτεχνολογίας θα ήθελαν βέβαια να μην υπάρχει καθόλου σήμανση (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ) ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα αμφισβήτησης και μποϊκοταρίσματος των προϊόντος τους. Οι πολυεθνικές μάλιστα ζητούν από την Αμερ. Κυβέρνηση να παρέμβει μέσω του ΠΟΕ και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα μεταλλαγμένα ώστε να μην υπάρχει ούτε η σήμανση. Όμως υπολογίζουν ότι αυτό θα είναι το πρώτο βήμα. Το επόμενο θα είναι να επιτραπεί η καλλιέργεια τους. Ήδη περισσότερες από 20 αιτήσεις για καλλιέργεια που έχουν εξασφαλίσει θετική γνωμοδότηση της επιστημονικής επιτροπής, περιμένουν από τον Οκτώβριο του 2002 την τελική έγκριση. Αφορούν καλαμπόκι, βαμβάκι, ελαιοκράμβη, κιχώρια, τεύτλα, βιομηχ. ντομάτα, σόγια, πατάτα κλπ.

Η αίτηση της εταιρείας Syngenta για το καλαμπόκι Bt - 11 πχ συζητήθηκε στην μόνιμη επιτροπή τροφίμων της ΕΕ και αναβλήθηκε για το Δεκέμβριο 2003 (επειδή οι τεχνοκράτες της ισχυρίστηκαν ότι την ευθύνη για μια τέτοια απόφαση πρέπει να την αναλάβουν οι πολιτικοί. Μάλλον θα αναβληθεί η απόφαση και τον Δεκέμβριο. Επίσης 22 αιτήσεις έχουν κατατεθεί σε κράτη μέλη της Ευρ. Ένωσης γιατί μπορεί να ακολουθηθεί και η διαδικασία μέσω αρμοδίας εθνικής αρχής κράτους μέλους. Η αρχή πληροφορεί τα λοιπά κράτη μέλη και την Ε. Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων σχετικά με την αίτηση και την θέτει στη διάθεση τους καθώς και την κάνει προσιτή στο κοινό. Το σχέδιο απόφασης για την έγκριση υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (μόνιμη επιτροπή για την τροφική αλυσίδα και την υγεία των ζώων) και η τελική απόφαση λαμβάνεται με τη διαδικασία της απόφασης 1999/468/ΕΚ. Η χώρα μας αντιμετωπίζει όλα αυτά με αμηχανία αφού δεν τα έχει ενσωματώσει στην εθνική νομοθεσία.

Όσον αναφορά την ιχνηλασιμότητα και τη σήμανση :
Το όριο 0,9 % θεωρείται πολύ υψηλό και έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Υπάρχει απαίτηση για πλήρη διαχωρισμό των μεταλλαγμένων στα προϊόντα, δηλ. να υπάρχει μηδενική περιεκτικότητα σε μεταλλαγμένα συστατικά. Είναι θέμα επικινδυνότητας,(κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι κάτω του αυθαίρετου 0,9% τα προϊόντα δεν θα είναι επικίνδυνα), αλλά και θέμα επιλογής των καταναλωτών που δεν θέλουν καθόλου μεταλλαγμένα συστατικά. Στην πράξη θα φανεί πόσο διάτρητο θα είναι το σύστημα της σήμανσης. Ο έλεγχος, που στη χώρα μας θα γίνεται μάλλον από τον ΕΦΕΤ, θα είναι πλημμελής, αφού ο ΕΦΕΤ δεν διαθέτει αντίστοιχο μηχανισμό και προσωπικό ακόμα. Το ίδιο και ο ΟΠΕΓΕΠ .

Όσον αφορά στους σπόρους: τα όρια επιμόλυνσης που προτείνονται και που αναφέρθηκαν πιο πάνω, θεωρούνται υψηλά και στην πράξη θα προκαλέσουν ανεξέλεγκτη απελευθέρωση των μεταλλαγμένων στο χωράφι και το περιβάλλον. Σύμφωνα με έρευνα το 0,5% για το καλαμπόκι σημαίνει: για τη συνολική ποσότητα που εισάγεται στη χώρα μας και τα συνολικά στρέμματα που καλλιεργούνται, πάνω από 113.000.000 μεταλλαγμένα φυτά στα χωράφια. Στην περίπτωση του βαμβακιού με όριο πάλι 0,5% σημαίνει ότι θα έχουμε στα χωράφια πάνω από 356.000.000 φυτά. Στην ουσία λοιπόν υπονομεύεται έτσι όλο το σύστημα έλεγχου - ιχνηλασιμότητας - σήμανσης.

Όσον αφορά στην «συνύπαρξη»: η «συνύπαρξη» έχει να κάνει με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μπορούν να συνυπάρξουν καλλιέργειες μεταλλαγμένων με καλλιέργειες συμβατικές ή βιολογικές .

Μελέτη της Ε. Επιτροπής για τις συνέπειες της «συγκατοίκησης» δέχεται ότι είναι αδύνατη η αποφυγή της επιμόλυνσης. Μπορεί μόνο να μειωθεί λαμβάνοντας κάποια μέτρα προφύλαξης, όπως «ζώνες προφύλαξης», «φράγματα γύρης» κλπ. Οδηγία μάλιστα της ΕΕ δέχεται ότι η επιμόλυνση μπορεί να περάσει και τα σύνορα χωρών.

Στη χώρα μας με τους μικρούς κλήρους και τα μικρά αγροκτήματα είναι αδύνατο να παρθούν τέτοια μέτρα (ελάχιστη πχ απόσταση προτείνεται να είναι 4.000 μέτρα μεταξύ των καλλιεργειών μεταλλαγμένων και μη). Πώς να δημιουργηθούν ζώνες προφύλαξης μεταξύ ιδιοκτητών που κατέχουν λίγα στρέμματα;

Αυτή η λογική μπορεί να εφαρμοστεί μόνο με τη δημιουργία ολόκληρων περιοχών που θα καλλιεργούν μόνο μεταλλαγμένα και περιοχών που δεν θα καλλιεργούν καθόλου.

Όμως πως μπορεί να υποχρεωθεί ένας αγρότης μιας περιοχής μεταλλαγμένων να καλλιεργήσει τέτοια από τη στιγμή που δεν θέλει; Το δικαίωμα της επικουρικότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αντίστροφα ;

Από την άλλη «ακόμα και αν τεχνικά είναι δυνατό να προφυλαχθούν οι συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες, οικονομικά ένα τέτοιο πρόγραμμα θα ήταν ασύμφορο». Το κόστος τέτοιων μέτρων, αν τα πάρουν αυτοί που θέλουν να προφυλαχθούν, δηλ οι παραγωγοί συμβατικών μη μεταλλαγμένων και βιολογικών προϊόντων, θα ανέβαζε το κόστος τους μέχρι και 40%. Γιατί η Ευρ. Επιτροπή δεν καθορίζει ποιος θα φέρει την αντικειμενική ευθύνη. Από ότι φαίνεται τα μέτρα θα πρέπει να τα πάρουν οι ρυπαινόμενοι και όχι οι ρυπαίνοντες δηλ. οι καλλιεργητές μεταλλαγμένων. Σε τελική ανάλυση από την ίδια την έκθεση της ΕΕ βγαίνει το συμπέρασμα ότι «πρόκειται για ένα μη ρεαλιστικό σενάριο».

Για τη χώρα μας η «συνύπαρξη» θα αφαιρούσε το συγκριτικό πλεονέκτημα των αγροτών, που παράγουν προϊόντα ποιότητας, είτε αυτά είναι παραδοσιακά, είτε ονομασίας προέλευσης, είτε βιολογικά. Για αυτά τα προϊόντα απαιτείται μηδενική επιμόλυνση. Ιδιαίτερα για τα βιολογικά, η επιμόλυνση που θα προέλθει από την συνύπαρξη με μεταλλαγμένα θα είναι και η ταφόπλακα τους. Θα έχουμε δηλ. με αυτό τον τρόπο την κατάργηση της επιλογής.

Και κάτι πολύ πιο σημαντικό. Θα εξαφανιστεί τελικά μέσω της επιμόλυνσης όλο το πλούσιο ντόπιο γενετικό υλικό που υπάρχει στη χώρα μας και που πρέπει να προστατέψουμε με κάθε μέσο. Αλλά και για τους κλασσικούς συμβατικούς καλλιεργητές που θα θέλουν να διαθέσουν τα προϊόντα τους σαν μη μεταλλαγμένα, θα δυσκολέψουν τα πράγματα. Θα είναι υποχρεωμένοι από τους πελάτες τους να ελέγχουν όχι μόνο τους σπόρους με τους οποίους καλλιεργούν, αλλά και την παραγωγή τους μην τυχόν και έχει επιμολυνθεί. Οι παραγωγοί καλαμποκιού στη Αλσατία για παράδειγμα (και από τη μεριά της Γερμανίας και από τη μεριά της Γαλλίας) έχουν πάρει απόφαση να μην καλλιεργήσει κανένας τους καλαμπόκι Bt, γιατί οι αλυσίδες λιανικής πώλησης καλαμποκιού και των παραγώγων του, στις οποίες διαθέτουν το προϊόν τους, έχουν απαίτηση να μην υπάρχει πρόσμιξη με ΓΤ καλαμπόκι. Οι συνεταιρισμοί τους είναι υποχρεωμένοι να ελέγχουν τα προϊόντα των μελών τους και αυτό έχει ανεβάσει κατά πολύ το κόστος (γύρω στο 20%). Όπως δήλωσε ο μάνατζερ του γαλλικού συνεταιρισμού : «ανοίγει μια τεράστια αγορά για τα εργαστήρια έλεγχου».

Και αν διαπιστωθεί επιμόλυνση; Θα θεωρηθεί ζημία; Ποιος θα την πληρώσει; Ο διπλανός καλλιεργητής που έχει καλλιεργήσει μεταλλαγμένα ; Όλα αυτά είναι ακαθόριστα και δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο προς το παρόν. Η επιτροπή θα συστήσει στα κράτη - μέλη να υλοποιήσουν ένα τέτοιο πλαίσιο και να πάρουν μέτρα για την αποφυγή της επιμόλυνσης, κάτι τέτοιο όμως είναι για τα προσχήματα αφού σύμφωνα ακόμα και με την έρευνά της δεν θα μπορεί να αποφευχθεί.

Για αυτό δεν πρέπει να αποδεχτούμε την «συνύπαρξη» αφού έχουμε το δικαίωμα της προστασίας από την επιμόλυνση. Και επειδή τα πράγματα τρέχουν, πρέπει να προλάβουμε την ερχόμενη καλλιεργητική περίοδο.

Μπορεί στην αρχή οι εταιρείες βιοτεχνολογίας να δώσουν κάποια πλεονεκτήματα σε όσους θελήσουν να σπείρουν τα προϊόντα τους. Μπορεί να τους διαθέτουν τους σπόρους φθηνότερα από τους μη μεταλλαγμένους , να τους υποσχεθούν εξασφάλιση της παραγωγής κλπ. Όμως στη συνέχεια, όταν δεν θα μπορούν να κάνουν πίσω, θα τους δεσμεύσουν με προσωπικά συμβόλαια, ώστε να τους εξαρτήσουν πλήρως από αυτές, αφού θα είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν όλο το πακέτο: από σπόρους και χημική υποστήριξη, μέχρι και διάθεση της συγκομιδής σε χαμηλές τιμές. Αυτό υποστηρίζουν εξάλλου, ότι τα προϊόντα αυτά θα φτάνουν πιο φτηνά στον καταναλωτή. Χρησιμοποιώντας στη συνεχεία σαν άλλοθι το μποϋκοτάζ των καταναλωτών και τη δυσκολία διάθεσης των μεταλλαγμένων, θα τους εξαναγκάσουν σε ακόμα πιο χαμηλές τιμές.

Ταυτόχρονα έχει αποδειχτεί ότι οι αποδόσεις των μεταλλαγμένων είναι κατά 10% τουλάχιστον χαμηλότερες από τις αποδόσεις αγροκτημάτων που στηρίζονται σε πολυκαλλιέργειες που τις κάνουν αγρότες με μικρούς κλήρους, όπως συμβαίνει επί το πλείστον στη χώρα μας . Βέβαια την προώθηση της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων, εκ των πραγμάτων είναι αναγκασμένοι να την κάνουν μέσω μεγάλων αγροκτημάτων, αφού θα είναι κατά κύριο λόγο μονοκαλλιέργειες. Έτσι συμβόλαια θα γίνουν με μεγαλοαγρότες ή με εταιρείες γης που θα έχουν αγοράσει τα χωράφια των μικροαγροτών που δεν θα θέλουν να καλλιεργήσουν μεταλλαγμένα. Αυτό σημαίνει παρά πέρα συρρίκνωση της Ελληνικής Επαρχίας και της ζωής της υπαίθρου, αφού θα οδηγήσουν πολλούς σημερινούς αγρότες στην πόλη και η παραδοσιακή κοινότητα θα ερημώνει όλο και περισσότερο. Και για κοινωνικούς λοιπόν λόγους θα πρέπει να απορριφθούν οι καλλιέργειες μεταλλαγμένων.

ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Στις ΗΠΑ, επειδή η Ανωτάτη Αρχή Τροφίμων και Φάρμακων θεώρησε σαν ασφαλή τα μεταλλαγμένα και δεν υπάρχει σήμανση, οι αντιδράσεις των καταναλωτών δεν μπόρεσαν να εκφραστούν με καθαρό μποϋκοτάρισμα. Όμως έχουμε και εδώ επιθέσεις σε εργαστήρια και σε χώρους καλλιέργειας καθώς και εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και των παραγωγών. Υπάρχουν εταιρείες διακίνησης προϊόντων που αντέδρασαν θετικά και υποστηρίζουν ότι τα προϊόντα τους δεν περιέχουν μεταλλαγμένα, όπως ο μεγαλύτερος παραγωγός τροφίμων στον κόσμο η Unilever ή του γίγαντα του αγροτικού κλάδου Archer Daniels Midland Co.

Ένα μεγάλο θετικό βήμα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι το πρωτόκολλο για την βιοασφάλεια της Καρθαγένης. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο έχει την ισχύ διεθνούς νόμου και κόντρα στις συμφωνίες του ΠΟΕ για ελεύθερο εμπόριο, δίνει το δικαίωμα στις χώρες να παίρνουν μέτρα ενάντια στα μεταλλαγμένα, επειδή αναγνωρίζει ότι αυτά βάζουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία, τη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον.

Ήδη 35 χώρες έχουν πάρει στον ένα ή τον άλλο βαθμό τέτοια μέτρα. Χαρακτηριστικά : στη Βραζιλία ανώτατος δικαστής στηρίζει την «αρχή της πρόληψης» και επιβεβαιώνει την απαγόρευση καλλιέργειας και εμπορίας μεταλλαγμένης σόγιας. Στην Ταϊλάνδη ο υπουργός Εμπορίου έχει απαγορεύσει από το 1999 επ΄αόριστον την εισαγωγή μεταλλαγμένων σπόρων στη χώρα. Η Ζάμπια γύρισε πίσω την αμερικανική επισιτιστική βοήθεια που ήταν μεταλλαγμένοι σπόροι, υποστηρίζοντας ότι οι αγρότες της δεν μπορούν να καλλιεργήσουν μεταλλαγμένα, αφού οι παραγωγές τους εξάγονται στην Ευρώπη, η οποία δεν θα τα θέλει αν είναι μεταλλαγμένα. Γενικότερα υπάρχει ένα παγκόσμιο κίνημα ενάντια στη «βιοπειρατία» των εταιρειών και στις πατέντες τους. Σε αυτό πρωταγωνιστεί το κίνημα των αγροτών στην Ινδία η οποία και αντιστέκεται στον ΠΟΕ στο θέμα της αναγνώρισης του δικαιώματος των εταιρειών να πατεντάρουν το γενετικό υλικό. Η οργάνωση «Φίλοι της γης» έχει ξεκινήσει εκστρατεία κατά της προσφυγής των ΗΠΑ στον ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου).

Στην Ευρώπη, όπου η μεγαλύτερη πλειοψηφία είναι ενάντια (70% στην ΕΕ.και 93,3% στην Ελλάδα σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο), μέχρι τώρα πολλές αλυσίδες διακίνησης και λιανικής πώλησης έχουν διακηρύξει ότι δεν βάζουν ή δεν θα βάλουν μεταλλαγμένα στα ράφια τους. Μεταξύ αυτών είναι η Carrefours, Iceland, Sainsburg Waitrose, Co-op, Marks and Spencer κλπ. Μάλιστα έχουν κάνει και κονσόρτσιουμ για να προμηθεύονται από κοινού προϊόντα απαλλαγμένα από μεταλλαγμένα. Μετά μάλιστα από την υποχρεωτική σήμανση που θα υπάρχει από τον Απρίλιο του 2004 το κίνημα μποϋκοταρίσματος πρόκειται να γιγαντωθεί. Από την άλλη υπήρξαν κατά καιρούς και δυναμικές αντιδράσεις, όπως καταστροφές πειραματικών καλλιεργειών από ακτιβιστες - αγρότες (πχ. Μποβέ στη Γαλλία). Σε σχέση με τις καλλιέργειες, τη «συνύπαρξη» και την επακόλουθη αναπόφευκτη επιμόλυνση η αντίδραση έχει πάρει τη μορφή της ανακήρυξης περιοχών «Ελεύθερων από μεταλλαγμένα».

Ήδη ολόκληρα κρατίδια στην Αυστρία (η Άνω Αυστρία και αλλά τρία) έχουν ανακηρυχθεί στον ένα ή τον άλλο βαθμό «Ελεύθερες ζώνες», στην Ιταλία πάνω από 25 νόμοι και περιοχές- μεταξύ των οποίων και η Τοσκάνη - στη Βρετανία πάνω από 40 περιοχές. Επίσης η περιοχή των Άλπεων (Αυστρία - Σλοβενία - Ιταλία) θέλει να ανακηρυχθεί όχι μόνο ελεύθερη από μεταλλαγμένα αλλά και σε περιοχές βιοκαλλιέργειας.

Οι αποφάσεις των περιφερειών να ανακηρύσσονται ελεύθερες από μεταλλαγμένα έχουν πολιτικό βάρος και μεγάλη σημασία για τον αγώνα που γίνεται σε όλα τα επίπεδα για τη διαμόρφωση ενός θετικού για την υπόθεση μας συσχετισμού δυνάμεων στους θεσμούς αποφάσεων των κυβερνήσεων και της Ε. Επιτροπής. Η στήριξη τέτοιων αποφάσεων και σε νομική βάση θα βοηθήσει περισσότερο.

Το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ, όντας αντιφατικό, μπορεί να ευνοεί τα μεταλλαγμένα στον ίδιο βαθμό που μπορεί να τα εμποδίσει. Η αρχή της επικουρικότητας μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα. Όχι μόνο όπως αρέσει στον κ Φίσλερ (τον επίτροπο γεωργίας), που λέει ότι έχει δικαίωμα ο οποιοσδήποτε καλλιεργητής να καλλιεργήσει μεταλλαγμένα , αλλά στον ίδιο βαθμό έχει δικαίωμα και ο οποιοσδήποτε καλλιεργητής να μην καλλιεργήσει μεταλλαγμένα. Με την «συνύπαρξη» και την επιμόλυνση καταστρατηγείται το δικαίωμα αυτό. Με ποια λογική το δικαίωμα του «θύτη» είναι ανώτερο του δικαιώματος του «θύματος» ; Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα «θύματα» είναι η πλειοψηφία;

Έπειτα το επιχείρημα του ΠΟΕ και του επίτροπου, ότι η απαγόρευση αποτελεί «αθέμιτο ανταγωνισμό» μπορεί και να αντιστραφεί : Για τον βιοκαλλιεργητή, τον παραγωγό προϊόντων ονομασίας προέλευσης και ποιότητας δεν είναι αθέμιτος ανταγωνισμός από την πλευρά του καλλιεργητή των μεταλλαγμένων, όταν δεν θα μπορεί να διαθέσει τα προϊόντα του αφού θα έχουν επιμολυνθεί ;

Δεν θα είναι απλά αθέμιτος ανταγωνισμός, θα είναι η ταφόπλακα του.
Και το δικαίωμα της προστασίας των καταναλωτών;
Το δικαίωμα στην επιλογή;
Μόνο από οικονομική άποψη αντιμετωπίζει τα ζητήματα η Ε.Επιτροπή;

Όσον αφορά στη χώρα μας είχαμε τα προηγούμενα χρόνια και επιθέσεις σε πειραματικές καλλιέργειες στην Ημαθία - Βοιωτία όπως επίσης παρεμβάσεις στο νομαρχιακό συμβούλιο στη Λάρισα ενάντια στην άδεια που είχε δώσει για πειραματική καλλιέργεια.
Επίσης είχαμε καταστροφή επιμολυσμένου βαμβακιού με απόφαση του υπουργού Γεωργίας.
Σημαντική είναι η θέση των περισσότερων κλασσικών ελλήνων βελτιωτών γεν. υλικού, που είναι ενάντια στη γενετική τροποποίηση. Μερικοί μάλιστα προτείνουν να γίνει η Ελλάδα ζώνη βιοκαλλιέργειας.
Επίσης σημαντική είναι η θέση της επιτροπής βιοηθικής, που ορίστηκε από την κυβέρνηση, η οποία προτείνει σε αυτήν να συνεχιστεί το μορατόριουμ και να κηρυχθεί η Ελλάδα ελεύθερη από μεταλλαγμένα.

Η ελληνική κοινωνία είναι μεν συντριπτικά ενάντια, αλλά δεν έχει περάσει ακόμα σε σημαντική ενεργητική αντίδραση. ΄Ερευνα του ΙΝΚΑ δείχνει ότι οι έλληνες καταναλωτές θεωρούν σαν το πιο μεγάλο πρόβλημα στην ασφάλεια των τροφίμων τα μεταλλαγμένα.

Ο Γεν. Γραμματέας του Υπουργείου Γεωργίας κος Π. Κολύρης δέχεται ότι απειλούν άμεσα την βιολογική γεωργία, την ποιοτική γεωργία αλλά και τη συμβατική που θέλει να είναι απαλλαγμένη από ΓΤ οργανισμούς.

Ο ίδιος ο υπουργός Γεωργίας κος Δρυς, σε ερώτηση της εφημερίδας «Ελευθέρια» της Θεσσαλίας, άφησε να εννοηθεί ότι είναι ενάντια στα μεταλλαγμένα. Η εκκλησία, τώρα από την πλευρά της βιοηθικής, είναι ουσιαστικά ενάντια σε αυτά τα προϊόντα. Ο Νομάρχης Ροδόπης έχει υπογράψει και ανακηρύξει των περιοχών του ελεύθερη από μεταλλαγμένα.

Το Πανθεσσαλικό Δίκτυο δεν είναι μόνο ενάντια στα μεταλλαγμένα , θέλει να προστατεύσει και τα τοπικά, ποιοτικά, παραδοσιακά ή βιολογικά προϊόντα. Ο αγώνας ενάντια στα μεταλλαγμένα δεν είναι μόνο τοπικός ή πανελλαδικός αλλά πανευρωπαϊκός και παγκόσμιος. Δεν στοχεύει μόνο στο να κηρυχθεί η Θεσσαλία ελεύθερη από μεταλλαγμένα, πρέπει να κηρυχθεί όλη η χώρα και για αυτό καλεί και τις άλλες περιφέρειες για κατά αντίστοιχο.

Δεν υπάρχει πολύς χρόνος στη διάθεση μας . Οι εταιρείες βιοτεχνολογίας έχουν αναθέσει στην εταιρεία δημόσιων σχέσεων Burson - Marsteller, με συμβόλαιο άξιας 50.000.000 δολ. εκστρατεία διαφήμισης και προώθησής τους.

· Νέες τοξίνες και αλλεργιογόνα στα τρόφιμα. Αυτό συνέβει με την L-tryptophan της ιαπωνικής εταιρείας Showa Denko και είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 37 ανθρώπων, μόνιμες βλάβες σε 1.500 άτομα και νοσηλεία 5.000. Οι μέθοδοι ελέγχου ήταν ανεπαρκείς για να διακρίνουν την τοξίνη από την αυθεντική τρυπτοφάνη. Η Showa Denko πλήρωσε περισσότερα από $1.000.000.000 σε επιβιώσαντες και κληρονόμους.

· Βλάβες στην υγεία λόγω αφύσικων τροφών. Η μεταλλαγμένη (Roundap-ready) σόγια έχει αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων. Oι υπεύθυνοι της Monsanto προκειμένου να πάρουν την έγκριση κυκλοφορίας έδωσαν δείγματα από αψέκαστα φυτά ! (11)

· Αυξημένη χρήση χημικών στη γεωργία - η Monsanto ζήτησε από την Νέα Ζηλανδία αύξηση του ορίου υπολειμμάτων του Roundap στη σόγια κατά 2οο%, από 0,1mg/κιλό σε 20mg/κιλό ! (20) - με αποτέλεσμα αυξημένη ρύπανση νερών, τροφίμων, περιβάλλοντος και ζώων - αυξημένη συχνότητα αναπαραγωγικών προβλημάτων και προβληματικών γεννήσεων και άλλες ασθένειες.

· Οι γονιδιακές θεραπείες μπορούν να μεταλλάξουν μη αντιστρεπτά τα φυσιολογικά γονίδια και να προκαλέσουν νέες γενετικές ασθένειες και καρκίνους. Βλαπτικές επιδράσεις θα περάσουν στα έμβρυα και σε όλες τις επόμενες γενιές.

· Ρύπανση και απειλή του Φυσικού περιβάλλοντος από το οποίο εξαρτάται η συνέχεια του είδους μας. Αλλοίωση του εδαφικού οικοσυστήματος (21)

· Γενετική ρύπανση - η κατά λάθος διαφυγή ελαττωματικών γονιδίων στη γενετική δεξαμενή εξασθενεί τα είδη. Αθέλητες δημιουργίες νέων φυτασθενειών, νέων παρασίτων και νέων ποικιλιών παρασίτων ανθεκτικών στα ζιζανιοκτόνα.

· Διάχυση ασθενειών πέρα από το φράγμα των ειδών. Διαταραχή των τοπικών και του παγκόσμιου οικοσυστήματος, απώλεια της βιοποικιλότητας, διαταραχή της τροφικής αλυσίδας και της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων. Διαταραχή της οικολογίας του εδάφους και πτώση της εδαφικής γονιμότητας.

· Αδίστακτη χρήση των τεχνικών μέσων και επιστημονικών γνώσεων στο όνομα του κέρδους και ενώ υπάρχει βαθύτατη άγνοια του βιολογικού και φυσικού κόσμου. Κανένας δεν μιλάει για την οριζόντια μεταφορά των γονιδίων που σπάει το φράγμα των ειδών (τα μεταλλαγμένα γονίδια του βαμβακιού μπορούν κάλλιστα μέσω μικροοργανισμών να βρεθούν στα μαρούλια του διπλανού χωραφιού) (22) κανένας δεν παραδέχεται για πόσο καιρό μπορούν να επιβιώσουν στο περιβάλλον - περισσότερο από δύο χρόνια (23) κανένας ότι δεν καταστρέφονται από τα γαστρικά υγρά και ότι μέσω της κυκλοφορίας του αίματος μεταφέρονται σε κάθε σημείο του σώματος και στον εγκέφαλο …