Οικολογική Επιθεώρηση

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ

Οι υποστηρικτές των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών εγείρουν μια σειρά επιχειρημάτων υπέρ των προϊόντων αυτών στα οποία όμως υπάρχει εύλογος αντίλογος από τους επικριτές τους, επιφυλακτικότητα από-κάποιους τουλάχιστον- υποστηρικτές τους αλλά και γεγονότα που ανατρέπουν και διαψεύδουν τα όσα υποστηρίζουν ότι συμβαίνουν ή δεν συμβαίνουν. Ας τα εξετάσουμε :

1. ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν δείχνουν σημαντική αύξηση της παραγωγής. Σε κάποιες δε περιπτώσεις υπήρξε μείωση σε σχέση με τις συμβατικές καλλιέργειες. Στη πρώτη προσπάθεια εφαρμογής σε μεγάλη έκταση στο Πουέρτο Ρίκο το 1992 (φυτά τροποποιημένα με Roundup Ready) οι ερευνητές της Monsanto βρήκαν στατιστικά σημαντικές μειώσεις της παραγωγής κατά 11,5 % κατά μέσον όρο στις τρεις από τις επτά δοκιμές που έγιναν. Το 1997, αρκετοί από τους καλλιεργητές βαμβακιού Roundup Ready στο Δέλτα του Μισισιπή παραπονιόντουσαν για χαμηλές ποσοτικές και ποιοτικές παραγωγές και διαμαρτύρονταν για πρόωρη πτώση και παραμόρφωση των καρυδιών της φυτείας τους. Τελικά αποζημιώθηκαν για το χάσιμο της παραγωγής τους από τη Monsanto.

Τα επιμέρους οφέλη από τη χρήση των ΓΤΟ. (του Π.Ν. Σκοτειδάκη)
Ένα κυρίαρχο ζήτημα όσον αφορά στην κοινωνία είναι ότι τα προϊόντα γενετικών τροποποιήσεων ελέγχονται από ένα πολύ περιορισμένο αριθμό πολυεθνικών εταιρειών. Πιο συγκεκριμένα η βιομηχανία της αγρο-βιοτεχνολογίας έχει κυριαρχηθεί από τέσσερις γνωστές πολυεθνικές εταιρείες, τις Syngenta, Bayer-Aventis, Monsanto και DuPont. Για το 2001 αυτές οι εταιρείες είχαν συνολικό τζίρο από τα ΓΤ προϊόντα τους 3.75 δισεκατομμύρια δολάρια ένώ ο συνολικός τζίρος τους από τις πωλήσεις αγροχημικών προϊόντων ήταν 21.6 δισεκατομμύρια δολάρια. Κατά τη δεκαετία του '90 ο μεγάλος αριθμός συγχωνεύσεων οδήγησε στο να ελέγχουν την παγκόσμια αγορά σπόρων και αγροχημικών πολύ περιορισμένος αριθμός εταιρειών. Στη περίπτωση των ΓΤΟ πιθανώς η ύπαρξη της πατέντας και η ανάγκη ανάπτυξης νέων τεχνολογιών έκανε ακόμα πιο έντονο το φαινόμενο. Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι πώς:
• Έξι εταιρείες που έχουν κυρίως τη βάση τους στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ελέγχούν το 98 τοις εκατό της αγοράς των ΓΤ σπόρων και 70 τοις εκατό της αγοράς των φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
• Έξι φίρμες κατέχουν το 54 τοις εκατό στις ΗΠΑ των πατεντών πάνω στα ΓΤ φυτά.
• Δέκα εταιρείες ελέγχουν το 33 τοις εκατό της παγκόσμιας αγοράς του συνόλου των σπόρων ενώ πριν δύο δεκαετίες υπήρχαν εκατοντάδες τέτοιες εταιρείες.
• Στη Νότιο Αφρική, τη μόνη αφρικανική χώρα που έχει αποδεκτεί τους ΓΤΟ, η αγορά των ΓΤ σπόρων ελέγχεται πλήρως από τη Μονσάντο.
• Στο σύνολο της αφρικανικής ηπείρου η αγορά των συμβατικών σπόρων ελέγχεται από 3 εταιρείες (Ecologist,2003).
Η κατάσταση αυτή δίνει λιγότερες επιλογές στους αγρότες και έλεγχο πάνω στα εφόδια και τους σπόρους τους. Οι παραγωγοί συνήθως υπογράφουν συμβόλαιο με την εταιρεία βάσει του οποίου πέρα από τη καταβολή των χρημάτων για την αγορά του σπόρου είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν κάποιο ποσό και ανά στρέμμα για τη νέα τεχνολογία, να μη δώσουν σπόρο σε άλλο παραγωγό, να μην χρησιμοποιήσουν ότι περίσσεψε τον επόμενο χρόνο και να μην πάρουν από την καλλιέργεια τους για να σπείρουν ξανά (Ξανθόπουλος Φ.,2003).

Οι πολίτες.
Οι αντιδράσεις των πολιτών πηγάζουν από τα πολύ σημαντικά ηθικά ζητήματα που προκύπτουν και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον, θέματα που αντιμετωπίζονται στις δυτικές κοινωνίες με ιδιαίτερη ευαισθησία τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον ένα θέμα είναι ότι οι πολίτες δεν πρόκειται να έχουν οποιοδήποτε οικονομικό όφελος. Σύμφωνα με γνωστή μελέτη του πανεπιστημίου του Ιλλινόις των ΗΠΑ το 1999, σχετικά με τους καταναλωτές δεν προκύπτει καθαρό όφελος. Η συγκεκριμένη μελέτη ασχολήθηκε με τις δύο πιο διαδεδομένες καλλιέργειες ΓΤ φυτών, το ΓΤ καλαμπόκι και την ΓΤ σόγια με ανθεκτικότητα στο ζιζανιοκτόνο Roundap. Επειδή τα ΓΤ φυτά συμβάλλουν ελάχιστα στη διαμόρφωση του τελικού κόστους του προϊόντος κατάληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμα και αν τα ΓΤ φυτά υιοθετηθούν πλήρως, οι καταναλωτές δεν θα δουν αλλαγές στις τιμές (Nelson G. et al.,1999).

Οι πολίτες μάλλον αγνοήθηκαν κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και προώθησης των ΓΤ προϊόντων. Από κάποιους θεωρήθηκε και λάθος πολιτική των εταιρειών που απευθύνθηκαν μόνο στους παραγωγούς αρχικά, για να διαφημίσουν τα οφέλη των ΓΤΟ (Μανιάτης Γ.,2002). Η στάση των πολιτών σε περιοχές του κόσμου όπως η Ευρώπη είναι γνωστό ότι είναι έντονα αρνητική απέναντι στα ΓΤ προϊόντα ενώ σε περιοχές όπως η Ιαπωνία που στο ξεκίνημα της χρήσης τους φαινόταν ότι υπήρχε μία στάση αποδοχής τώρα οι ανησυχίες πάνω στα πιθανά ρίσκα έχουν γίνει πολύ έντονες(Nishiura H. Et al,2002). Η στάση των πολιτών έχει παίξει μέχρι τώρα σπουδαίο ρόλο για την εξάπλωση των ΓΤΟ και ίσως στο μέλλον παίξει ακόμα σημαντικότερο.

Οι αγρότες.
Για τους καλλιεργητές το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε στην μελέτη του πανεπιστημίου του Ιλλινόις έδειξε ότι οικονομικό όφελος προκύπτει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και όχι πάντοτε. Οι καλλιεργητές καλαμποκιού έχουν όφελος μόνο όταν ο βαθμός προσβολής από τα έντομα και η τιμή του προϊόντος είναι αρκετά υψηλά, έτσι ώστε η αύξηση των εσόδων από την πρόληψη της προσβολής να ξεπερνά το αυξημένο κόστος που προκύπτει από την αγορά του σπόρου.

Όσον αφορά τους καλλιεργητές ΓΤ σόγιας αυτοί φαίνεται ότι στην υπάρχουσα κατάσταση είχαν όφελος όλοι και αυτοί που καλλιεργούσαν συμβατικές ποικιλίες και αυτοί που καλλιεργούσαν ΓΤ φυτά. Αυτό συνέβη γιατί λόγω του ανταγωνισμού των εταιρειών είχαμε μείωση της τιμής όλων των ζιζανιοκτόνων.

Σε κάθε περίπτωση οι μελλοντικές επιδράσεις θα είναι μικρές. Ακόμα και με πλήρη αποδοχή τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις χώρες του τρίτου κόσμου και με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις σε σχέση με τις αποδόσεις, η χρήση ΓΤ καλαμποκιού θα αυξήσει τα εισοδήματα των αγροτών κατά 4.9 τις εκατό, ενώ η χρήση ΓΤ σόγιας κατά 1.7 τις εκατό. Στην παγκόσμια παραγωγή καλαμποκιού προβλέπει αύξηση περίπου 2% ενώ σόγιας 0.5% σε περίπτωση που χρησιμοποιηθούν τα ΓΤ φυτά. Άλλες μελέτες όπως αυτή από ομάδα ερευνητών από το πανεπιστήμιο του Κάνσας έδειξε συγκρίνοντας συμβατική με ΓΤ σόγια ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις αποδόσεις(Hofer J. et al,1999), ενώ μελέτη του πανεπιστημίου της Νεμπράσκας συγκρίνοντας 6 συμβατικές ποικιλίες σόγιας με τις αντίστοιχες γενετικά τροποποιημένες για ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά έδειξε μείωση των αποδόσεων των ΓΤ καλλιεργειών κατά 6% (IANR, 2000).

Ένα πρώτο ερωτηματικό όμως για τους καλλιεργητές είναι αν κυριαρχήσουν οι ΓΤΟ τελικά, πως θα διασφαλιστούν από το ότι η αυξημένη εξάρτηση τους από την αγορά σπόρων αλλά και ζιζανιοκτόνων δεν θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες συνθήκες, σε μεγάλη αύξηση της τιμής αυτών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του πόσο σημαντική είναι για την κοινωνία αυτή η εξάρτηση αποτελούν οι «στείροι σπόροι» της εταιρείας Μονσάντο. Η μέχρι τώρα πρακτική των γεωργών είναι είτε να σώζουν από το δικό τους σπόρο κάθε χρόνο και να επαναχρησιμοποιούν είτε όταν πρόκειται συνήθως για υδρίδια να αγοράζουν συνήθως κάθε χρόνο καινούργιο σπόρο. Όμως και στη περίπτωση των υβριδίων οι ίδιοι αποφασίζουν αν θα τα επαναχρησιμοποιήσουν ή όχι. Οι «σιωπηλοί σπόροι» με τη κατάλληλη γενετική τροποποίηση δεν μπορούν να δώσουν νέα φυτά. Διασφάλιζαν έτσι στην εταιρεία τον απόλυτο έλεγχο της παραγωγής. Ταυτόχρονα όμως έδιναν και πολύ σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη καθώς περιόριζαν το φαινόμενο της επιμόλυνσης των άλλων καλλιεργειών όπως και τη διασταύρωση με άγριους συγγενείς που υπάρχουν στη περιοχή (Jordan M.,2000). Παρά τα σημαντικά όμως περιβαλλοντικά οφέλη η εξάρτηση κρίθηκε σημαντικότερη και oι αντιδράσεις από αγροτικές και επιστημονικές ενώσεις, ενώσεις πολιτών και πολιτικές οργανώσεις οδήγησαν την εταιρεία να τους αποσύρει από το εμπόριο, διατηρώντας όμως το δικαίωμα να τους επαναφέρει όταν το κρίνει σκόπιμο.

Ένα δεύτερο ερώτημα είναι πόσο συμφέρον έχεις να παράγεις ένα προϊόν που ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών το αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό. Γεγονότα όπως ο εκμηδενισμός των εξαγωγών του καλαμποκιού των ΗΠΑ και της ελαιοκράμβης του Καναδά αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο στην Ευρώπη, καθώς και σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Β. Κορέα που ήταν οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς παγκόσμια για το καλαμπόκι των ΗΠΑ, έχει οδηγήσει ενώσεις αγροτών όπως η αμερικάνικη ένωση καλλιεργητών καλαμποκιού να προτείνει στους αγρότες να μην καλλιεργούν ΓΤ φυτά από το 2002. Επιπλέον η στάση πολλών εταιρειών τροφίμων που έχει προαναφερθεί έχει οδηγήσει ενώσεις όπως η εθνική ένωση αγροτών του Καναδά να αναρωτιούνται για τη χρησιμότητα του να παράγεις κάτι που σε βγάζει από κάποιές διεθνείς αγορές (Ecologist,2003).

Ένα τρίτο ερωτηματικό σχετίζεται με τη συνύπαρξη συμβατικών και οικολογικών καλλιεργειών με τις ΓΤ καλλιέργειες. Aξίζει να αναφερθεί ότι 550 αγρότες στη Βόρεια Αμερική έχουν μηνυθεί από τις εταιρείες της βιοτεχνολογίας γιατί βρέθηκαν στις καλλιέργειες τους ΓΤ φυτά. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις που το γονίδιο ανθεκτικότητας τελικά δεν εκφράστηκε και οι εταιρείες αναγκάστηκαν μετά από δικαστική προσφυγή να αποζημιώσουν τους συγκεκριμένους αγρότες.

Αρκετοί αναλυτές καταλήγουν πια στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της παραγωγής είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επέλθει μόνο από τις παραδοσιακές μορφές διασταύρωσης και όχι από τις διαγονιακές.

2. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΩΝ

«Με την εισαγωγή κατάλληλων γονίδιων στα μεταλλαγμένα φυτά οι παραγωγοί θα ψεκάζουν με συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα (glyphosate & glufosinate ) και έτσι θα καταστρέφονται όλα τα άλλα φυτά που υπάρχουν στο χωράφι εκτός της μεταλλαγμένης καλλιέργειας. Επομένως, σύμφωνα με τις εταιρείες των μεταλλαγμένων, χρησιμοποιώντας ένα μόνο σκεύασμα, οι παραγωγοί θα απαλλάσσονται από τα ενοχλητικά ζιζάνια αλλά και θα ρυπαίνουν λιγότερο το περιβάλλον»

Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ανεπαρκείς για να πείσουν.
Καταρχάς και σε πλήρη αντίθεση με τους ισχυρισμούς των εταιρειών που τα παράγουν και τα δυο ζιζανιοκτόνα είναι από τα πιο τοξικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο και από μόνα τους επιφέρουν σειρά περιβαλλοντικών προβλημάτων (τοξικότητα σε ψάρια, μολύνσεις υδάτων κλπ) (9). Κατά δεύτερο λόγο δημιουργείται το ερώτημα του τι θα συμβεί στις γειτονικές μη μεταλλαγμένες καλλιέργειες που θα έρθουν σε επαφή με τα ζιζανιοκτόνα. Τις ζημιές που θα υποστούν ποιος θα τις πληρώσει ;

Tο glyphosate-Roundap, που κυρίως προβάλλεται, είναι από τις πιο καταστροφικές ενώσεις που έχουν κατασκευαστεί - αν και το προβάλλουν σαν «φιλικό προς το περιβάλλον». (10)

Σκοτώνει φυτά και βακτήρια επεμβαίνοντας στα ενζυμικά τους συστήματα.

Η οδός μεταβολισμού του είναι πολύ πολύπλοκη και εμπλέκονται ακόμα και άγνωστα μέχρι σήμερα ενζυμικά συστήματα.

Αυξάνει τα επίπεδα των οιστρογόνων στα ψεκασμένα φυτά (11) και κανείς δεν γνωρίζει για τις αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων καλλιεργειών που θα ακολουθήσουν Roundap ready καλλιέργειες καθώς και τις συνέπειες στους καταναλωτές αυτών των προϊόντων. Λογικό είναι οι Roundap-ready καλλιέργειες να ευνοούν την ασυδοσία στη χρήση του glyphosate.

To glyphosate είναι σταθερό και δεν διασπάται εύκολα. Η Monsanto αναφέρει περίοδο ημιζωής 140 ημέρες αλλά σε χωράφια της Φινλανδίας βρέθηκαν υπολείμματα μετά από 249 ημέρες, στη Βρετανική Κολομβία μετά από 360 ημέρες και στη Σουηδία 1-3 χρόνια μετά την εφαρμογή.

Υπολείμματα glyphosate βρέθηκαν κατά την συγκομιδή μαρουλιών, καρότων και κριθαριού ένα χρόνο μετά την εφαρμογή.

Έχει βρεθεί ότι κατά τους ψεκασμούς μπορεί να ανιχνευθεί σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 400 μέτρων από το σημείο εφαρμογής.

Μπορεί να αποδεσμευθεί άμεσα από τα τεμαχίδια του εδάφους. Σε έρευνα διαπιστώθηκε ότι το 80% του glyphosate αποδεσμεύθηκε από το δείγμα εδάφους μέσα σε δύο ώρες.

Έχει ανιχνευθεί σε υπόγεια, επιφανειακά και αρτεσιανά νερά.

Είναι τοξικό και για τον άνθρωπο. Έχει βρεθεί μεγάλο εύρος προβλημάτων λόγω χρόνιας τοξικότητας :
- Αλλοιώσεις των σιελογόνων αδένων
- Μείωση παραγωγής σπερματοζωαρίων
- ακανόνιστος οιστρικός κύκλος και επιπλέον,
συσσωρεύονται οι πληροφορίες για προβληματική αναπαραγωγή, ορμονικές διαταραχές, αποβολές, γενετικές βλάβες -είναι γενοτοξικό- και επαγωγή non-Hodgkin/s λεμφωμάτων (μορφή καρκίνου) (12,13)

Σκοτώνει ωφέλιμα έντομα. Έχει παρατηρηθεί θνησιμότητα σε πληθυσμούς Trichogramma, Chrysopa carnea, Coccinela septepunctata, αρπακτικών τετρανύχων και αρπακτικών σκαθαριών.

Βλάπτει τους πληθυσμούς των γαιοσκωλήκων ακόμα και στο 1/20 της τυπικά χρησιμοποιούμενης δοσολογίας.

Αναστέλλει την ανάπτυξη των Μυκορριζών. Καναδικές έρευνες έδειξαν ότι Roundap σε αναλογία 1ppm αποτρέπει την εγκατάσταση και ανάπτυξή τους.

Μειώνει την αζωτοδέσμευση. Σε αναλογία 2ppm εκδηλώνει σημαντική ανασταλτική δράση και αυτό συνεχίζεται για περισσότερες από 120 μέρες μετά την εφαρμογή.

Επάγει την εμφάνιση φυτασθενειών. Επεμβάσεις οδήγησαν σε ξεσπάσματα προσβολών από Rhizoctonia στο κριθάρι, εκτεταμμένες μυκητολογικές προσβολές σε σιτάρι και μειωμένη αντίσταση των φασολιών στην ανθράκωση.

Δυστυχώς η παρασκευάστρια εταιρεία ακολουθώντας την πάγια τακτική της εξακολουθεί να προωθεί τα προϊόντα της με πλάγιες μεθόδους δίνοντας ψευδή, παραποιημένα ή απλά, αρνούμενη να δώσει στοιχεία (14 :Quality of Laboratory Testing, 15)

Το κυριότερο όμως όλων είναι ότι η πρακτική αυτή θα οδηγήσει στη εμφάνιση ανθεκτικότερων ζιζανίων που για να εξολοθρευτούν θα πρέπει να ψεκαστούν με ισχυρότερες δόσεις. Επιπλέον είναι συνηθισμένο το φαινόμενο να επιζούν σπόροι ενός προϊόντος και να εμφανίζονται την επόμενη χρονιά, τα λεγόμενα 'ζιζάνια εθελοντές', και βέβαια αν αυτοί οι σπόροι προέρχονται από μεταλλαγμένα θα είναι αδύνατο να εξολοθρευτούν. Ήδη έχουν εντοπιστεί τα πρώτα κρούσματα στις ΗΠΑ και το πανεπιστήμιο του Arkansas προβλέπει ότι κατά το 2003, 243.000 στρέμματα θα κατακλυστούν από ανθεκτικά στο glyphosate ζιζάνια.

Τέλος δημιουργείται και το τεράστιο πρόβλημα της καταστροφής της χλωρίδας της περιοχής . Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι το κλειδί για την ισορροπία της φύσης .

Το ζήτημα της ρύπανσης των τροφίμων η Monsanto το αντιμετωπίζει πολύ ψύχραιμα -και επιβεβαιώνονταςτους μεγαλύτερους φόβους μας- ζητώντας με αναλγησία να αυξηθούν κατά 200 φορές τα όρια υπολειμμάτων του glyphosate στη Roundap-ready σόγια !

Τα μεταλλαγμένα θα αυξήσουν κατακόρυφα την χρήση ζιζανιοκτόνων (η κατανάλωση του Roundap αυξήθηκε κατά 50% τα τελευταία χρόνια -Antoniou, Genetic pollution,1996- και πανεπιστημιακές μελέτες για 8.000 περιπτώσεις αγροτικών εκμεταλλεύσεων καταλήγουν ότι όσοι καλλιεργούν μεταλλαγμένα, χρησιμοποιούν 2-3 φορές περισσότερα ζιζανιοκτόνα απ΄αυτούς που κάνουν ολοκληρωμένη καταπολέμηση) και την εμφάνιση υπερ-ζιζανίων

3. ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΩΝ

Έχουν δημιουργηθεί ποικιλίες πατάτας, καλαμποκιού και βαμβακιού που περιέχουν συνθετική μορφή γονίδιου από το Bacillus thuringiensis με στόχο την ανθεκτικότητα των φυτειών στις προσβολές συγκεκριμένων εντόμων και άρα τη μη χρήση εντομοκτόνων για τη καταπολέμηση τους. Ο Bacillus thuringiensis είναι βακτήριο που στη φυσική του μορφή βρίσκεται στο έδαφος και παράγει μια πρωτεΐνη τοξική για κάποια έντομα , χρησιμοποιείται από τους βιοκαλλιεργητές για την καταπολέμηση προσβολών από τις αρχές του 1970. Ενώ όμως τα βακτήρια του Bacillus thuringiensis έχουν μικρή διάρκεια ζωής και η τοξίνη που εκκρίνουν δραστηριοποιείται μόνο στο αλκαλικό περιβάλλον του πεπτικού συστήματος συγκεκριμένων σκουληκιών, στα φυτά που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση ώστε να την παράγουν μόνα τους, η τοξίνη αυτή είναι διαρκώς παρούσα . Αυτό είναι και το αδύνατο σημείο του εγχειρήματος . Τα έντομα διαθέτουν φυσικούς μηχανισμούς προσαρμογής και έτσι είναι σίγουρο ότι θα αναπτύξουν ανθεκτικότητα με αποτέλεσμα να χρειαστεί η χρησιμοποίηση μεγαλύτερων δόσεων και δραστικότερων χημικών για καταπολέμηση τους .

Η Union of Concerned Scientists ζητά -Μάϊος 2001- από την EPA (Environmental Protection Agency) να αναβάλλει όλες τις άδειες των Bt. φυτών (βαμβάκι και καλαμπόκι) γιατί τα στοιχεία που κατατέθηκαν είναι ανεπαρκή.(16) Η άδεια όμως δόθηκε ..

Η Heliothis virescens κατάφερε να αναπτύξει ήδη 5.000 φορές μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην τοξίνη που παράγεται από το CryIA(c) γονίδιο δείχνοντας την ολοκληρωτική μελλοντικά εξουδετέρωση της πρακτικής ή ότι θα χρειάζεται 5.000 φορές ισχυρότερη τοξίνη για να ελεγχθούν τα έντομα! (17)

Μέσα σε τρία χρόνια επαφής με Β.τ. φυτά το Heliothis vireskens κατάφερε να αυξήσει κατά 10.000 φορές την ανθεκτικότητά του απέναντι στην τοξίνη του Bacillus thurigiensis πράγμα που δεν είχε συμβεί με 38 χρόνια χρήσης του φυσικού μικροοργανισμού. Αυτό το γεγονός δείχνει την ζημιά που παθαίνουν όσοι επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν τον φυσικό B.t. σαν μέσο φυτοπροστασίας (βιοκαλλιεργητές και συμβατικοί που τον χρησιμοποιούν στην αντιμετώπιση λεπιδοπτέρων σε κηπευτικά, βαμβάκι, οπωροφόρα κ.ά., στις καστανιές για την καρπόκαψα, το Δασαρχείο για την κάμπια του πεύκου κ.ά.) αλλά και την εκτροπή της φυσικής ισορροπίας. Ανθεκτικότητα στην τοξίνη του B.t. των μεταλλαγμένων φυτών (βαμβάκι) διαπιστώθηκε και στο Helicoverpa armigera. (18)

Αρχικά γνωρίζαμε μια οδό ανάπτυξης ανθεκτικότητας των εντόμων έναντι της B.t. τοξίνης, αυτή των υποδοχέων/διαμεσολαβητών. Στην συνέχεια ανακαλύφθηκε μια ακόμα, στην οποία εμπλέκονται πρωτεϊνάσες του στομάχου των εντόμων. Η ύπαρξη πολλαπλών μηχανισμών ανάπτυξης ανθεκτικότητας κάνει αδύνατη την ανάσχεση της εμφάνισής της με την ακολουθούμενη σήμερα πρακτική. Επιπλέον εκτός των παράσιτων δηλητηριάζονται και ωφέλιμα έντομα (πχ πασχαλίτσες (19), μέλισσες, πεταλούδες) και διαταράσσεται η βιοποικιλότητα και η τροφική αλυσίδα (πουλιά κ.λ.π). Εργαστηριακή μελέτη στις ΗΠΑ το 1999 απέδειξε ότι προνύμφες ενός είδους πεταλούδας εμφάνισαν αυξημένη θνησιμότητα μετά την κατανάλωση γύρης από καλαμπόκι που περιείχε το γονίδιο Βt. Σε πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού με Βt στην Ταϊλάνδη, το 30% των μελισσών που πετούσαν κοντά στη φυτεία πέθαναν.

Τα παραδείγματα είναι πολλά αλλά ο σκεπτικισμός ακόμη και των υπερασπιστών τους είναι ενδεικτικότερος. Η υπηρεσία προστασίας περιβάλλοντος των ΗΠΑ ζήτησε από τους παραγωγούς να σπέρνουν και μη μεταλλαγμένο βαμβάκι ώστε να καθυστερήσει η ανάπτυξη ανθεκτικότητας.

4. ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ - ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Προτείνονται τεχνικές καλλιέργειας της γης σε συνδυασμό με το ζιζανιοκτόνο Roundup και τους μεταλλαγμένους σπόρους όπου μειώνονται τα οργώματα -ή και καταργούνται- και έτσι ελαχιστοποιείται η διάβρωση του εδάφους λόγω μείωσης της έκθεσης του σε αέρα και βροχή. Ακόμη προτείνεται η ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας.

Μα αυτό είναι μια από τις κύριες πρακτικές της οικολογικής γεωργίας εδώ και χρόνια και μάλιστα χωρίς τη χρήση μεταλλαγμένων και χημικών, ακόμη και στη συμβατική γεωργία η σύγχρονη τάση στην εκμηχάνιση είναι η όσο το δυνατό μειωμένη κατεργασία της σποροκλίνης,.

Για άλλη μια φορά αντίθετα με ότι ισχυρίζονται τα συμφέροντα των μεταλλαγμένων, ο ολοκληρωτικός έλεγχος της χλωρίδας -από ένα «γενικό» ζιζανιοκτόνο όπως το Roundap θα είναι καταστρεπτικός ειδικά στο βαθμό που δεν θα γίνεται «κατ΄ εξαίρεση» αλλά «κατά κανόνα» και ακόμα χειρότερα «κατά βούληση» !! αφού :

* Μειώνει την εδαφοκάλυψη, εκθέτοντας το έδαφος στη διάβρωση,
* Παρεμποδίζει τη μικροβιακή δραστηριότητα -στο βαθμό που δεν την εξολοθρεύει !
* Παρεμποδίζει την αναγέννηση της οργανικής ουσίας του εδάφους,
* Εξαφανίζει την εδαφοπανίδα με την καταλυτική συμμετοχή της στην γένεση της γονιμότητας του εδάφους
* Καταστρέφει φυσικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς (π.χ. ο γαιοσκώληκας μεταφέρει ποσότητες ασβεστίου στα ανώτερα στρώματα του εδάφους και ελέγχει την οξύτητα.

Η Monsanto ισχυρίζεται ότι μπορεί να κατασκευάσει φυτά που θα είναι ανθεκτικά στην έλλειψη νερού και στην αλατότητα, δυο από τα μεγαλύτερα προβλήματα της παγκόσμιας γεωργίας. Επιστήμονες σε Ισπανία και Βρετανία ανέφεραν ότι κατασκεύασαν ρύζι, πεπόνια, ντομάτες και κριθάρι χρησιμοποιώντας γονίδια από μαγιά, τα οποία είναι ανθεκτικά στην αλατότητα. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες από αρκετούς άλλους ερευνητές οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο μεταβολισμός του άλατος εξαρτάται από την αλληλεπίδραση πολλών και διαφορετικών γονίδιων. Εξάλλου παντού σε όλο τον πλανήτη υπάρχουν ντόπιες ποικιλίες - που είναι προϊόν φυσικής διασταύρωσης- με ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής που καλλιεργούνται πχ σιτάρι που αντέχει στο 'πλάγιασμα', στη ξηρασία (Ελλάδα), ρύζι που αντέχει στην έλλειψη νερού (Ινδία) και άπειρα αλλά παραδείγματα.

5. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ - ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Ως γνωστό στη φύση γίνονται διασταυρώσεις μεταξύ των ειδών. Στην περίπτωση όμως των γενετικά τροποποιημένων υπάρχουν στοιχεία που δηλώνουν ότι μπορεί να γίνει μεταπήδηση σε άλλους οργανισμούς με απρόβλεπτα και ανεξέλεγκτα αποτελέσματα. Γονίδια από τροποποιημένα φυτά ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα, μπορεί να μεταφερθούν στα συγγενή τους άγρια είδη προσδίδοντας τους ανθεκτικότητα και μετατρέποντας τα σε σούπερ ζιζάνια που θα είναι και ανταγωνιστικά στα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και δύσκολο να εξοντωθούν

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ελαιοκράμβη. Σαν φυτό έχει πολλούς άγριους συγγενείς σε όλη την Ευρώπη και η γύρη του μπορεί να μεταφερθεί σε απόσταση μέχρι και 2 χιλ. Έτσι λοιπόν η διασταύρωση γεν. τροποποιημένης ελαιοκράμβης , ώστε να αντέχει στα ζιζανιοκτόνα, με τα συγγενικά της είδη (πχ άγριο ραπανάκι, λευκόφαιο σινάπι κλπ) θα δημιουργήσει δυσεπίλυτα προβλήματα στους καλλιεργητές (δοκιμές σε αγρούς στη Σκωτία και τη Δανία το επιβεβαίωσαν).

Ακόμη ενστάσεις υπάρχουν και για το γονίδιο Βt, τι θα συμβεί όταν τα έντομα αποκτήσουν ανθεκτικότητα στην τοξίνη του; Τι θα συμβεί όταν ψάρια που έχουν μεταλλαχθεί για να αντέχουν στο κρύο, διαφύγουν από τα ιχθυοτροφεία και οδηγήσουν σε εξαφάνιση ενδημικά είδη αφού θα μπορούν να ζουν περισσότερο και άρα θα καταναλώνουν τροφή ζωτική για την επιβίωση αυτών των ειδών ;

Τα γονίδια δεν λειτουργούν απομονωμένα, αλλά αντίθετα λειτουργούν με πολυπλοκότατες σχέσεις που ακόμη δεν έχουν γίνει κατανοητές. Οποιαδήποτε αλλαγή στο DNA σε οποιοδήποτε σημείο της αλυσίδας επιφέρει αλλαγές στην γονιδιακη έκφραση και λειτουργία των μεταλλαγμένων φυτών που οι επιστήμονες δεν μπορούν να προβλέψουν.

Κατά τη δημιουργία μεταλλαγμένων φυτών, τα ξένα γονίδια ενσωματώνονται σε τυχαίες θέσεις στο γονιδίωμα των φυτών και έτσι μπορεί να αδρανοποιηθούν ή ενεργοποιηθούν κάποια γονίδια γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στη παραγωγή τοξικών ή αλλεργιογόνων ή αντιθρεπτικων ουσιών. Το 1996 έγιναν προσπάθειες να δημιουργηθεί μεταλλαγμένος καπνός που θα παρήγαγε ένα διαιτητικό λιπαρό οξύ, το γ-λινολεϊκό οξύ. Η προσπάθεια ήταν επιτυχής είχε όμως και ένα απρόσμενο επιπλέον παράγωγο. Λόγω της τυχαίας ενσωμάτωσης του ξένου DNA στον καπνό σταμάτησε να λειτουργεί ένα μεταβολικό μονοπάτι με αποτέλεσμα την συσσώρευση ενός μορίου που είναι τοξικότατο στον άνθρωπο. Αυτή η τοξίνη δεν περιέχεται στον φυσικό καπνό.

6. ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΠΕΙΝΑΣ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Οι εταιρείες που κατασκευάζουν μεταλλαγμένα ισχυρίζονται ότι τα προϊόντα τους θα συμβάλουν στο να λυθεί το πρόβλημα της πείνας παγκοσμίως. Οι αυξημένες παραγωγές που επικαλούνται μαζί με την ελαχιστοποίηση χρήσης ζιζανιοκτόνων και εντομοκτόνων είναι τα επιχειρήματα τους. Αφού όμως το πρόβλημα πηγάζει από την έλλειψη μέσων γιατί η «Πράσινη Επανάσταση» που εξόπλισε τους αγρότες με πληθώρα εφοδίων (λιπάσματα, προϊόντα φυτοπροστασίας, ζιζανιοκτόνα, βελτιωμένες ποικιλίες) δεν κατόρθωσε να το λύσει ;

Είναι πια παγκοσμίως αποδεκτό ότι οι ρίζες του προβλήματος βρίσκονται στο κατά πόσο οι φτωχές χώρες έχουν πρόσβαση στην τεχνολογία. Πόλεμοι, εμπάργκο, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και διάφοροι πολιτικοί λόγοι εμποδίζουν αυτές τις χώρες να αναπτύξουν συστήματα διαχείρισης της γης τους που θα είναι προσαρμοσμένα στα δικά τους δεδομένα , θα αξιοποιούν τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής και θα σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.

Αμφιβολίες όσον αφορά τη βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν τα μεταλλαγμένα γεννά και το γεγονός ότι τα φυτά αυτά κατασκευάστηκαν κυρίως για βιομηχανική χρήση αλλά και για την εκτροφή ζώων.

Τις περισσότερες φορές προβάλλεται η μισή αλήθεια του εγχειρήματος ή αποκρύπτονται οι κοινωνικές επιπτώσεις του (π.χ για να πάρει κάποιος την ποσότητα βιταμίνης Α που υπάρχει στο μεταλλαγμένο ρύζι (golden rice) πρέπει να φάει ημερησίως 9 κιλά !. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη που το λάδι της χρησιμοποιείται για να αντικαταστήσει το λάδι της καρύδας και του φοίνικα (έχουν ευρύτατη χρήση στην κοσμετολογία). Το λάδι της καρύδας όμως κατέχει το 7% των εξαγωγών στις Φιλιππίνες (είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στο κόσμο) και δίνει δουλειά άμεσα ή έμμεσα σε 21 εκατομμύρια ανθρώπους δηλ το 30% του πληθυσμού αυτής της χώρας.

Τέλος μια ιδιαίτερης σημασίας πτυχή της επικράτησης των μεταλλαγμένων αποκρύπτεται . Οι μεταλλαγμένοι σπόροι είναι υπάρξεις στείρες ή με μειωμένη δυνατότητα αναπαραγωγής και επομένως οι αγρότες θα πρέπει κάθε χρόνο να αγοράζουν σπόρο (πρακτική άγνωστη στον αναπτυσσόμενο κόσμο) και το συγκεκριμένο φυτοπροστατευτικό μέσο που τον συνοδεύει σε οποιαδήποτε τιμή κοστολογηθεί από την εταιρεία που το παράγει. Είναι τυχαίο άραγε ότι οι εταιρείες που παράγουν μεταλλαγμένα σπόρια παράγουν και τα ζιζανιοκτόνα που τα συνοδεύουν;