Οικολογική Επιθεώρηση

Όταν η ανάπτυξη στηρίζεται σε έναν μόνο τομέα της οικονομίας, τότε καταλήγει στη λεγόμενη μονόπλευρη ή στρεβλή ανάπτυξη. Ουσιαστικά στις μεταπολεμικές δεκαετίες αυτή ήταν η μορφή ανάπτυξης που ακολουθήσαμε στη χώρα μας. Παραδείγματα τέτοιων μορφών ανάπτυξης, που καταδεικνύουν τα αδιέξοδα, αλλά και την αναγκαιότητα της ολοκληρωμένης ανάπτυξης, έχουμε πάμπολλα στη χώρα μας και καλό είναι να θυμηθούμε μερικά.

Τα νησιά μας αναπτύσσονται τις τελευταίες δεκαετίες στηριζόμενα στην ανάπτυξη του τουρισμού και μάλιστα ενός είδους, του θαλάσσιου τουρισμού. Τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήματα χτίζονται με τρόπο που συχνά προσβάλλει το περιβάλλον, απαιτούν υποδομές καθαριότητας και νερού που αδυνατούν να καλύψουν οι τοπικοί φορείς της αυτοδιοίκησης και ταυτόχρονα καταρρέουν όλοι οι άλλοι κλάδοι της οικονομίας που κανονικά έπρεπε να ωφεληθούν από την ανάπτυξη του τουρισμού.

Στη Ρόδο και τη Σάμο, για παράδειγμα, η τουριστική κίνηση αυξάνεται κάθε χρόνο ενώ η γεωργία εγκαταλείπεται και τα ονομαστά κρασιά των νησιών βλέπουν την αμπελοκαλλιέργεια να υποχωρεί σε ανησυχητικό βαθμό. Καράβια και αεροπλάνα δεν μεταφέρουν μόνο τουρίστες αλλά και τα είδη διατροφής που συχνά δεν είναι εγχώρια, αλλά αλλοδαπά. Η ανάπτυξη της βόρειας τουριστικής Ρόδου δεν βοηθά την ανάπτυξη της αγροτικής νότιας Ρόδου. Αν αυτό συνεχιστεί και καταστραφεί ο κοινωνικός ιστός των αγροτικών κοινοτήτων, η οικονομία του νησιού θα βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο και θα έχει απολέσει τα χαρακτηριστικά της αυτάρκειας και της βιωσιμότητας. Μια κρίση στον τουριστικό τομέα θα πλήξει καίρια την οικονομία του νησιού που δεν θα έχει εναλλακτικούς πόρους εισοδήματος.

Η γενέθλια γη των πατέρων μου, η Καστοριά, δοκιμάζεται περισσότερο από μια δεκαετία από την κρίση της γούνας στην οποία στηριζόταν και χάριν της οποίας είχε περιφρονήσει τον πρωτογενή τομέα. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, τα χρέη στη ΔΟΥ Καστοριάς είναι από τα μεγαλύτερα της χώρας. Οι συμπολίτες μου, μόλις τώρα ανακαλύπτουν τη συμβολή του τουρισμού (ιστορικού, ορεινού, οικολογικού) και της γεωργίας. Παρόλα αυτά αδυνατούν να κατανοήσουν τη συμβολή που μπορεί να έχουν τα ονομαστά φασόλια της Καστοριάς και αδυνατούν να οργανώσουν την εμπορία τους με τρόπο που να διασφαλίζει το όνομα και την οικονομική ωφέλεια που μπορεί να δώσει στον τόπο.

.......................

Νομίζουμε πως τα παραπάνω παραδείγματα σας έπεισαν πως η μονόπλευρη ανάπτυξη είναι μια αδιέξοδη πορεία υψηλού κινδύνου για την οικονομία του τόπου που την υιοθετεί. Τι πρέπει να κάνουμε; Σε όσες περιοχές εμφανίζονται τέτοια φαινόμενα πρέπει να θέσουμε ως πρώτη προτεραιότητα την ανάπτυξη των υπόλοιπων τομέων της οικονομίας για να φτιάξουμε μια οικονομία που δεν θα στηρίζεται σε έναν μόνον τομέα αλλά σε πολλούς. Μια οικονομία που την αποκαλώ «σαρανταποδαρούσα».

Ποιός θα φτιάξει αυτήν τη στροφή; είναι ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα. Πριν απαντήσετε το κράτος ή η κυβέρνηση, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι οι κρατικά σχεδιασμένες οικονομίες δεν αποδίδουν. Όπως διαλαλεί αυτό το βιβλίο, από την πρώτη μέχρι την τελευταία του σελίδα, οι άνθρωποι της τοπικής κοινωνίας πρέπει να είναι οι σχεδιαστές και εκτελεστές της αναγκαίας στροφής.

Οι δράσεις των μεμονωμένων ανθρώπων συχνά έχουν προεκτάσεις που δεν τις φανταζόμαστε. Πάρτε το παρακάτω παράδειγμα που είναι πραγματικό. Σε μια διαδρομή προς τις Πρέσπες, την άνοιξη του 2000, σταματήσαμε σε ένα χωριό για μια σύντομη ξεκούραση. Ζητήσαμε το ΞΥΝΟ ΝΕΡΟ της περιοχής που είναι ένα τοπικό φυσικό ανθρακούχο αναψυκτικό. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος μας πληροφόρησε ότι δεν το διαθέτει και μας πρότεινε αντ' αυτού το δανέζικο ανθρακούχο αναψυκτικό της γνωστής πολυεθνικής εταιρείας. Αρνηθήκαμε ευγενικά την προσφορά και του θυμίσαμε ότι αυτό το προϊόν μπορούμε να το έχουμε στη Θεσσαλονίκη. Εδώ που ήρθαμε, θέλουμε να δοκιμάσουμε τα προϊόντα του τόπου που το μόνο στο οποίο υστερούν είναι η συσκευασία, η προβολή τους και το καλά οργανωμένο δίκτυο πωλήσεων.

Δεύτερο παράδειγμα: Σε μια επίσκεψη στα ονομαστά Χάνια του Πηλίου το φθινόπωρο του 2001, η παρέα πρότεινε ολιγόλεπτη στάση για να γευτούμε την ονομαστή φασουλάδα. Η σύζυγος του ταβερνιάρη που ήρθε για την παραγγελία πρότεινε μοιράζοντας τους καταλόγους να γευτούμε τηγανιά κροκόδειλου! Μείναμε άφωνοι για λίγο! Τί σχέση έχει ο κροκόδειλος με τα ορεινά του Πηλίου; Αν κάποιος ήθελε κροκόδειλο θα μπορούσε να τον γευτεί στην Αφρική ή σε κάποιο ημεδαπό αστικό κέντρο που αλληθωρίζει αναζητώντας δεξιά-αριστερά εκκεντρικές σπεσιαλιτέ. Επιμείναμε στη φασουλάδα. Σε λίγο ήρθε μια απαίσια φασουλάδα. Και ο τελευταίος μάγειρας θα την είχε μαγειρέψει καλύτερα από την πρώτη προσπάθεια. Με δυσφορία γευτήκαμε τη δεύτερη κουταλιά, πληρώσαμε και φύγαμε αγανακτισμένοι. Ευτυχώς η επίσκεψη και διαμονή στις εγκαταστάσεις του Γυναικείου Συνεταιρισμού της Ζαγοράς μας αποζημίωσε. Συγχαρητήρια Κορίτσια! Δείχνετε το δρόμο που πολλοί πρέπει να ακολουθήσουν.

Αν λοιπόν τα τοπικά προϊόντα δεν τα υποστηρίξουν οι άνθρωποι του τόπου τους γιατί στη συνέχεια διαμαρτύρονται για την ανεργία που μαστίζει τις αγροτικές περιοχές; Το ίδιο γίνεται με τα κρασιά ενός τόπου που δεν προβάλλονται στις τοπικές ταβέρνες και εστιατόρια ή το παράδειγμα με το ουίσκι που έχει γίνει το εθνικό μας ποτό ενώ όσοι ξένοι έχουν γευτεί τα τσίπουρα ή τα ούζα μας με τους παραδοσιακούς μεζέδες έχουν γίνει φανατικοί χρήστες τους εγκαταλείποντας το ουίσκι στα θύματα των διαφημίσεων.

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Επαγγελματικών Οργανώσεων και των Πολιτιστικών φορέων κάθε περιοχής είναι καθοριστικός για την χάραξη τέτοιων πολιτικών στήριξης των εκλεκτών τοπικών προϊόντων μιας περιοχής.

Η ξενομανία μας έχει κυριεύσει, αν και τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου, βλέπουμε μια στροφή προς στοιχεία του τοπικού πολιτισμού (μεσογειακή δίαιτα, έθιμα, παραδοσιακή κατοικία, κ.ά.) την αξία και σιγουριά των οποίων ανακαλύπτουμε εκ νέου.