Οικολογική Επιθεώρηση

Έξι τοποθεσίες, στην Κερατέα, το Κορωπί, το Γραμματικό, το Πολυδένδρι, τη Φυλή και τη Μάνδρα, χωροθετήθηκαν τελικά, παρά τις δυναμικές αντιδράσεις των τοπικών φορέων και των κατοίκων, για τη δημιουργία των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) της Αττικής και για την κατασκευή εργοστασίων ανακύκλωσης, με τροπολογία που κατατέθηκε από την υπουργό ΠΕΧΩΔΕ στις αρχές Ιουνίου. Με την ίδια διάταξη ανοίγει ο δρόμος για "νέες" τεχνολογίες επεξεργασίας των σκουπιδιών, όπως η καύση.

Μετά την ψήφιση της τροπολογίας θα ακολουθήσουν μελέτες από τις οποίες θα επιλεγούν οι τρεις θέσεις που θα δεχθούν ΧΥΤΑ, ενώ οι υπόλοιπες τρεις θα αξιοποιηθούν για τη διαχείριση των σκουπιδιών, τόσο των οικιακών όσο και των "μοντέρνων" όπως είναι τα αυτοκίνητα, τα ελαστικά, οι υπολογιστές, οι μπαταρίες, κ.λπ.

Η κ. Βάσω Παπανδρέου, η οποία θέλει να μας αποδείξει πόσο δυναμική είναι, κατηγόρησε από πάνω όσους αντιδρούν για υποκριτές, λέγοντας πως «δεν μας τιμά να μετακινούμε τον κάδο απορριμμάτων στην πόρτα του διπλανού μας». Προφανώς δεν χωροθετείται χωματερή στη γειτονιά της.

Πέρα όμως από αλαζονεία, υπάρχει επίσης και μια θεμελιώδης παράλειψη σε όλη την ασκούμενη πολιτική αντιμετώπισης του προβλήματος των σκουπιδιών: το μυστικό της λύσης δεν είναι να πολλαπλασιαστούν οι χώροι ταφής, αλλά να μειωθούν δραστικά τα σκουπίδια στην πηγή.

Η "μάχη των σκουπιδιών" στην Αττική δίνεται σε λάθος μέτωπο, επισήμαναν με κοινή τους ανακοίνωση η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και η Greenpeace, τονίζοντας πως η άμεση και ευρεία εφαρμογή προγραμμάτων μείωσης και επαναχρησιμοποίησης της συσκευασίας, κομποστοποίησης, καθώς και ανάκτησης και ανακύκλωσης υλικών και προϊόντων είναι η μόνη οριστική και ουσιαστική λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων.

"Όταν είσαι ουραγός σε όλη την Ευρώπη, όταν δεν βλέπεις κάδο ανακύκλωσης στη γειτονιά σου, είναι λογικό να αναζητάς χωματερές, ΧΥΤΑ και οτιδήποτε άλλο για να ξεφορτωθείς το ζέον πρόβλημα των σκουπιδιών. Όταν επί χρόνια απουσιάζει ο ουσιαστικός σχεδιασμός για τη φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση των σκουπιδιών και κυριαρχούν οι παράνομες χωματερές, είναι φυσιολογικό οι πολίτες να είναι καχύποπτοι και επιφυλακτικοί στις όποιες κυβερνητικές αποφάσεις. Όταν κάποιες δημοτικές αρχές προτείνουν να πάνε τα σκουπίδια τους στην πόρτα του γείτονα αντί να ξεκινήσουν οι ίδιες προγράμματα ανακύκλωσης, τότε ο λαϊκισμός θριαμβεύει. Οι λύσεις στο πρόβλημα της διαχείρισης των σκουπιδιών είναι απλές και εφικτές, η εφαρμογή τους όμως είναι δύσκολη αν δεν αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας", επεσήμανε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace.

"Πριν κατασκευάσουμε και λειτουργήσουμε νέους ΧΥΤΑ, θα πρέπει να διασφαλίσουμε στην πράξη ότι θα ελαχιστοποιήσουμε αυτά που προορίζονται για ταφή, ώστε να είναι ασήμαντες οι ποσότητες και η επικινδυνότητά τους. Το χαρτί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, το γυαλί, τα ειδικά υλικά και τα οργανικά μπορούμε να τα ανακυκλώσουμε, να τα επεξεργαστούμε και να τα αξιοποιήσουμε. Αν οργανώσουμε κάτι τέτοιο, τότε είναι σαφές ότι πορευόμαστε στο σωστό δρόμο και συμφωνούμε με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, αλλά και την ελληνική νομοθεσία που μας δεσμεύει πια να προωθήσουμε την ανακύκλωση. Αν όμως μιλάμε για ταφή της σημερινής ποσότητας αποβλήτων, με μικρή μόνο μείωση του όγκου τους, τότε ας το ξανασκεφτούμε, γιατί βρισκόμαστε σαφώς σε λάθος δρόμο", τόνισε ο Φίλιππος Κυρκίτσος, Πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης.

Στην κοινή συνέντευξη τύπου στην οποία οι δύο οργανώσεις παρουσίασαν τις προτάσεις τους για τη σωστή διαχείριση των απορριμμάτων, επισημάνθηκαν τα εξής:

- Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν πολιτικές για την πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση όλων των υλικών και προϊόντων που περιέχονται στα απορρίμματα, και μειώνουν τα προς τελική διάθεση υλικά σε ποσοστά που ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις το 80% ή το 90%.
- Στην Ε.Ε. υπάρχουν περιοχές και πόλεις, που σχεδόν δεν χρειάζονται ΧΥΤΑ, γιατί εφαρμόζουν ήδη ολοκληρωμένα τις εναλλακτικές πολιτικές διαχείρισης.
- Η πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. απαγορεύει (ή σκοπεύει να απαγορεύσει) τη διάθεση σε ΧΥΤΑ των ανακυκλώσιμων και βιοδιασπώμενων υλικών (1).
- Στην Ε.Ε. επιδοτούνται και ενισχύονται χιλιάδες κοινωνικές ή άλλες επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στην ανάκτηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση υλικών και προϊόντων, με ταυτόχρονη δημιουργία κοινωνικά χρήσιμων και περιβαλλοντικά αποδεκτών χιλιάδων θέσεων απασχόλησης.
- Ευρωπαϊκές οδηγίες αλλά και ελληνικοί νόμοι μας υποχρεώνουν να ανακυκλώνουμε ένα σημαντικό ποσοστό όλων των υλικών που υπάρχουν στα απορρίμματα. Στα σκουπίδια υπάρχουν υλικά όπως:
α) το χαρτί, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, που τα θέλουν οι βιομηχανίες ως πρώτη ύλη, με ταυτόχρονα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τους δήμους και τους δημότες,
β) τα οργανικά, που μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε λίπασμα, είτε στο σπίτι μας με κάδους κομποστοποιητές, είτε σε ειδικές εγκαταστάσεις,
γ) τα ογκώδη αντικείμενα, τα οχήματα, τα λάστιχα, τα ορυκτέλαια, οι ηλεκτρικές - ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες και τα άλλα επικίνδυνα οικιακά, για τα οποία μπορεί και πρέπει να γίνεται εναλλακτική διαχείριση με ξεχωριστή συλλογή, ανάκτηση επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση.
- Η υλοποίηση των πολιτικών εναλλακτικής διαχείρισης μπορεί στο άμεσο μέλλον να μειώσει κατά 80-90% τον όγκο των σημερινών απορριμμάτων, να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητά τους και ταυτόχρονα να βοηθήσει στην εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας.
- Οι χώροι ταφής είναι ακριβοί, δεσμεύουν πολύτιμες εκτάσεις γης και δημιουργούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα.

Διοξίνες από την ανεξέλεγκτη καύση απορριμμάτων στην Ελλάδα
Η ανεξέλεγκτη καύση των απορριμμάτων στις 1.200 περίπου παράνομες χωματερές στην Ελλάδα, αποτελεί τη σημαντικότερη, απ' ότι φαίνεται, πηγή έκλυσης διοξινών στη χώρα μας. Εκτιμήσεις της Greenpeace, βασισμένες σε μετρήσεις στη χωματερή του Κουρουπητού και τη διεθνή εμπειρία, δείχνουν ότι 14,5-220 γραμμάρια διοξινών (εκφρασμένες σε ισοδύναμο της πιο τοξικής διοξίνης, της 'διοξίνης του Σεβέζο') παράγονται κάθε χρόνο σε αυτές τις χωματερές. Η ποσότητα αυτή, αν και ακούγεται μικρή, είναι εν τούτοις τεράστια και εγκυμονεί κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.

"Τώρα που έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο, τώρα μπορούμε να κάνουμε το μεγάλο άλμα και να προσπαθήσουμε για αυτό που μοιάζει ακατόρθωτο: για πόλεις χωρίς σκουπίδια. Για να απαλλαγούμε οριστικά από τις άθλιες χωματερές που προσβάλλουν το περιβάλλον και απειλούν την υγεία μας. Για να απαλλαγούμε από άκαρπες κοινωνικές συγκρούσεις για τη χωροθέτηση ΧΥΤΑ. Για να απαλλαγούμε από τους διαφόρους πλασιέ που υπόσχονται 'λαγούς με πετραχήλια' προωθώντας αναποτελεσματικά, ακριβά και επικίνδυνα εργοστάσια καύσης (2)", τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης.

"Δύο παραδείγματα αρκούν για να δείξουν πώς μπορούμε να βαδίσουμε σε άλλες ατραπούς, φιλικότερες προς το περιβάλλον", σημείωσε ο Φίλιππος Κυρκίτσος:

- Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τα αναψυκτικά κυκλοφορούν σε επαναχρησιμοποιούμενες πλαστικές φιάλες ΡΕΤ. Οι συσκευασίες αυτές χρησιμοποιούνται δεκάδες φορές πριν τελικά ανακυκλωθούν. Στην Ελλάδα, οι ίδιες συσκευασίες είναι μιας χρήσης. Επιβάλλοντας στις εταιρείες την επαναχρησιμοποίηση αυτών των συσκευασιών, όπως οι ίδιες κάνουν σε άλλες χώρες, θα μειώναμε σημαντικά το συνολικό όγκο των σκουπιδιών, εξοικονομώντας ενέργεια και πρώτες ύλες.
- Τα μισά σκουπίδια μας είναι οργανικά υπολείμματα (αποφάγια) που είτε καταλήγουν στις χωματερές, είτε θα καταλήγουν μελλοντικά σε μονάδα μηχανικής διαλογής για να γίνουν λίπασμα αμφίβολης ποιότητας (άρα άχρηστο). Κι όμως, υπάρχει η δυνατότητα να κάνουμε κομποστοποίηση στην πηγή, δηλαδή στο σπίτι μας. Πώς; Με μικρούς οικιακούς κομποστοποιητές που μπορούμε να έχουμε στο μπαλκόνι μας και είναι πρακτικοί, άοσμοι και αποτελεσματικοί. Μας απαλλάσσουν από τα μισά σκουπίδια μας και έχουμε και λίπασμα άριστης ποιότητας για τα φυτά ή τον κήπο μας.

Από κει και πέρα, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σχετική κοινοτική και εθνική νομοθεσία, υπενθυμίζουν οι δύο οργανώσεις. Η νομοθεσία αυτή προβλέπει:

• Κλείσιμο και εξυγίανση όλων των ανεξέλεγκτων χωματερών και σκουπιδότοπων μέχρι το 2007 σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη, με βάση την ελληνική νομοθεσία, όλες οι υπάρχουσες χωματερές και σκουπιδότοποι είναι παράνομοι.
• Υποχρέωση ανάκτησης του 50-65% των συσκευασιών μέχρι το 2005 και του 65-80% τα επόμενα χρόνια.
• Υποχρέωση κομποστοποίησης κατά 65% των οργανικών υπολειμμάτων μέσα στην ερχόμενη δεκαετία.
• Υποχρέωση ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης ειδικών απορριμμάτων και αποβλήτων, όπως λάστιχα, παλιά οχήματα, καταλύτες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπάζα, ογκώδη αντικείμενα, έπιπλα, ορυκτέλαια κ.ά.

Διαχειριζόμενοι τα παραπάνω, μειώνουμε σημαντικά τον όγκο των απορριμμάτων που καταλήγουν σε κάποιο ΧΥΤΑ, ενώ αυτά που τελικά φτάνουν εκεί είναι αδρανή και μπορούμε πλέον να τα διαχειριστούμε χωρίς τα προβλήματα που συνήθως συνοδεύουν τη λειτουργία ενός χώρου υγειονομικής ταφής. Το γεγονός ότι η συζήτηση επικεντρώνεται σήμερα "στο τέλος του αγωγού" και όχι στο πώς θα πετύχουμε μείωση του όγκου των αποβλήτων, απλά επιτείνει το αδιέξοδο.

"Ανεξάρτητα από τις σημερινές υποχρεώσεις έναντι της νομοθεσίας, είναι απολύτως εφικτό να πετύχουμε μέσα στην ερχόμενη πενταετία μείωση του όγκου των απορριμμάτων που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ κατά 80% τουλάχιστον. Αρκεί όλοι οι αρμόδιοι φορείς (ΥΠΕΧΩΔΕ, ΟΤΑ κ.λπ.) να δεσμευτούν σε αυτόν το στόχο", τόνισε ο Φίλιππος Κυρκίτσος.

--------------------------------------------------------------------------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Χώρες που απαγορεύουν (ή προτίθενται να απαγορεύσουν) την ταφή βιοαποικοδομήσιμων απορριμμάτων:

Αυστρία Από το 2004
Βέλγιο (Φλάνδρα) Ναι
Γαλλία Ναι
Γερμανία Από το 2005
Δανία Ναι
Ιταλία Ναι
Νορβηγία Ναι
Ολλανδία Ναι
Σουηδία Από το 2005
Φινλανδία Από το 2005
(Πηγή: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2002)

2. Η καύση δεν είναι λύση, είναι ένα ακόμη πρόβλημα

Με αφορμή τη 'μάχη των ΧΥΤΑ', κάποιοι επανέφεραν την ιδέα της καύσης (ή/και πυρόλυσης) των σκουπιδιών. Η ίδια η υπουργός ΠΕΧΩΔΕ δεν απέκλεισε μάλιστα αυτήν τη 'λύση'. Η καύση δεν λύνει το πρόβλημα των σκουπιδιών, όπως ψευδώς υπόσχονται κάποιοι. Η καύση συνεπάγεται την έκλυση τοξικών ουσιών (διοξίνες, τοξικά μέταλλα, καρκινογόνοι υδρογονάνθρακες, προϊόντα ατελούς καύσης κ.λπ.), ενώ φυσικά παραμένει ένα σημαντικό υπόλειμμα από την καύση, το οποίο μάλιστα είναι τοξικό και ως τέτοιο πρέπει να το διαχειριστεί κανείς. Εκείνο που αποκρύπτουν οι διάφοροι πλασιέ των εργοστασίων καύσης είναι ότι κάθε τέτοιο εργοστάσιο συνοδεύεται και από μια χωματερή τοξικών για τα υπολείμματα της καύσης. Εδώ δεν δέχεται ο κόσμος τους ΧΥΤΑ, θα δεχθεί μια χωματερή τοξικών στη γειτονιά του; Επιπλέον, η καύση (και ιδίως η πυρόλυση) είναι η πιο ακριβή μέθοδος διαχείρισης, ενώ κλείνει το δρόμο σε προγράμματα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης αφού λειτουργεί ανταγωνιστικά προς αυτά. Ως προς το πολιτικό σκέλος, να θυμίσουμε επίσης τη δέσμευση του πρώην υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Κ. Λαλιώτη στη Βουλή (5-3-2001): "κατέθεσα την άποψη και θέση ότι στον ελληνικό χώρο είναι απαγορευτικό να γίνεται η διαχείριση των απορριμμάτων με τη μέθοδο της καύσης".