Από τις 26 Αυγούστου και έως τις 4 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής η Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Ήταν η μεγαλύτερη σύνοδος που έχει οργανωθεί ποτέ από τον ΟΗΕ, και συμμετείχαν ή την παρακολούθησαν πολλές δεκάδες χιλιάδες άτομα, ανάμεσά τους πάνω από 100 αρχηγοί κρατών, εκπρόσωποι πολυεθνικών και χιλιάδες μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Το ιστορικό
Το περιβάλλον τέθηκε σε προτεραιότητα από τα Ηνωμένα Έθνη για πρώτη φορά το 1972, στην Σύνοδο της Στοκχόλμης. Είκοσι χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1992, έλαβε χώρα η Σύνοδος Κορυφής του Pίο, όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε επίσημα ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ συντάχθηκε ένα κείμενο αρχών και το αντίστοιχο σχέδιο δράσης, η Ατζέντα 21, με στόχο την ομαλή συνύπαρξη ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος.
Τότε όλοι είχαν συμφωνήσει ότι η στροφή προς ήπιες μορφές παραγωγής ενέργειας ήταν αναγκαία, και υπεγράφησαν δύο συμφωνίες, για την κλιματολογική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα, τις οποίες όμως αδυνάτισαν με προσθήκες οι ΗΠΑ (μάλιστα τη δεύτερη αρνήθηκαν στη συνέχεια να υπογράψουν).
Ουσιαστικά αποτελέσματα υπήρξαν μόνο το 1997, στο Κιότο, όπου αποφασίστηκε η μείωση των αερίων που επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Έκτοτε η πρόοδος είναι μηδαμινή, η εκπομπή επικίνδυνων αερίων αυξήθηκε κατά 10% παγκοσμίως, παρά το γεγονός ότι η συνθήκη του Κιότο προέβλεπε μείωση κατά 5% μέχρι το 2012, και οι ΗΠΑ αποφάσισαν, λίγο μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Τζορτζ Mπους, να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη.
Στο Ρίο η παγκόσμια κοινότητα είχε δεσμευθεί να διοργανώσει μια Διάσκεψη μετά από δέκα χρόνια (την οποία ονόμασε «Pίο +10»), ώστε να εξεταστεί η μέχρι τότε πρόοδος
Τα θέματα προς συζήτηση
Στο Γιοχάνεσμπουργκ (φωτογραφία) ο στόχος ήταν και πάλι να βρεθεί μία πρακτική φόρμουλα προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης, που δεν θα απειλεί την περιβαλλοντική ισορροπία του πλανήτη.
Η ατζέντα των θεμάτων περιλάμβανε θέματα όπως η εξάπλωση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, η προστασία της υγείας από τοξικές ουσίες και η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η αποτροπή της υποβάθμισης των αγροτικών γαιών και της περαιτέρω καταστροφής των τροπικών δασών, των κοραλλιογενών υφάλων και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Καθώς αναγνωρίστηκε ότι τα προβλήματα της φτώχειας στον τρίτο κόσμο και της καταστροφής του περιβάλλοντος είναι αλληλένδετα, περιλήφθησαν και ζητήματα όπως η παροχή καθαρού νερού σε ένα δισ. ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες, η πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, η βιώσιμη ανάπτυξη στην Αφρική και η χρηματοδότηση των δράσεων από τις πλουσιότερες χώρες.
H Διάσκεψη άρχισε με αρνητικούς οιωνούς, καθώς κανείς δεν περίμενε την υπογραφή σημαντικών συμφωνιών (ας θυμηθούμε ότι οι αποφάσεις παίρνονται με ομοφωνία), και πολλοί πίστευαν από την αρχή ότι θα θεωρηθεί επιτυχής αν τουλάχιστον βρει τρόπο να εφαρμοστούν κάποιες από τις 2.500 συστάσεις του Pίο, που άλλωστε παραμένουν επί το πλείστον στα χαρτιά.
Μερικά από τα πιο σημαντικά θέματα, δεν τέθηκαν καν σε συζήτηση. Το κυριότερο θέμα, αυτό των κλιματικών αλλαγών λόγω του φαινόμενου του θερμοκηπίου, συνάντησε την κάθετη άρνηση των ΗΠΑ και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών.
Το δίκαιο αίτημα των αφρικανικών χωρών πάλι να σταματήσουν οι αγροτικές επιδοτήσεις στην Ε.Ε. και τις Η.Π.Α, ώστε να γίνουν τα αγροτικά προϊόντα των φτωχών ανταγωνιστικά με αυτά των πλουσίων (αφού μάλιστα το Δ.Ν.Τ υποχρεώνει τις αφρικανικές χώρες να μην επιδοτούν οι ίδιες τους πάμπτωχους αγρότες τους, για λόγους δήθεν "ελεύθερου" εμπορίου), συνάντησε την κοινή άρνηση της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.
Έτσι κι αλλιώς οι ΗΠΑ, με τον πρόεδρο Μπους να απουσιάζει επιδεικτικά από τη Διάσκεψη, και με συμμάχους όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία (το λεγόμενο γκρουπ JUSCANZ) και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες, είχαν από την αρχή δηλώσει ότι δεν επιθυμούν καμιά δεσμευτική συμφωνία, και ότι θα συναινέσουν μόνο σε εθελοντικές συμφωνίες, που είναι μάλλον προτροπές προς τις πολυεθνικές να βελτιωθούν από μόνες τους, και δεν δεσμεύουν κυβερνήσεις.
Η Ε.Ε αντίθετα είχε εμφανιστεί με ένα πιο οικολογικό προσωπείο, το οποίο όμως στη συνέχεια αποδείχθηκε κίβδηλο, ενώ η ομάδα των αναπτυσσομένων χωρών G77, που υποτίθεται ότι θα προωθούσε τα συμφέροντα του τρίτου κόσμου, δεν ήταν συμπαγής, καθώς περιλάμβανε τον ΟΠΕΚ, ενώ παράλληλα καμιά φτωχή χώρα δεν τόλμησε να χάσει την εύνοια και τα δάνεια της υπερδύναμης.
Τελικά, ενώ για τον απλό κόσμο η διάσκεψη ήταν ταυτισμένη με την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της φτώχιας, για τους αντιπροσώπους των περισσοτέρων κρατών και των εταιρειών, οι οποίες, χάρη στις δωρεές και χορηγίες τους, είχαν παντού την τιμητική τους (ως κεντρικό έκθεμα στο χώρο του συνεδρίου είχαν βάλει το νέο "οικολογικό" μοντέλο της BMW), ήταν μια καλή ευκαιρία να συζητήσουν για τους όρους χορήγησης αναπτυξιακής βοήθειας και για το παγκόσμιο εμπόριο, να παρουσιάσουν σχέδια και προγράμματα, και να κλείσουν μεγάλες εμπορικές συμφωνίες, έχοντας μάλιστα βρει στο θέμα της καταπολέμησης της φτώχειας το ιδανικό άλλοθι για να επικεντρωθούν σε καθαρά οικονομικά θέματα.
Η εμμονή μάλιστα κυρίως των ΗΠΑ στα θέματα αυτά οδήγησε συχνά ακόμα και στην αμφισβήτηση κατοχυρωμένων αρχών του Ρίο, όπως η αρχή της προφύλαξης, η οποία έπειτα από πίεση μετατράπηκε σε «προσέγγιση της προφύλαξης».
Θα απορούσε βλέποντας κανείς, μέσα σε όλα αυτά, τις πολύχρωμες φιγούρες των μελών μη κυβερνητικών οργανώσεων να περιδιαβαίνουν στους χώρους του Συνεδρίου δίπλα δίπλα με τους κουστουμαρισμένους εκπρόσωπους των επίσημων αποστολών. Ήταν οι δεύτεροι άραγε κερδισμένοι που χρησιμοποίησαν τους πρώτους ως προπέτασμα καπνού, ή οι πρώτοι που κατάφεραν να έχουν φωνή σε μια τέτοια Διάσκεψη; Σίγουρα πάντως αυτοί ήταν αυτοί που αντιπροσώπευαν εδώ τον πλανήτη, και όχι οι επίσημοι εκπρόσωποι, οι οποίοι αντιπροσώπευσαν επί μέρους συμφέροντα και εξυπηρέτησαν κοντόφθαλμους σχεδιασμούς. Ατυχώς όμως είχαν και το δικαίωμα της ψήφου.
Τα αποτελέσματα της Συνόδου
Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν μια απογοήτευση, αν και όχι μια καταστροφή:
Στη συμφωνία που υπογράφτηκε για την προστασία και ανάκτηση των αλιευτικών αποθεμάτων, οι ΗΠΑ προσθέσανε την τελευταία στιγμή τις λέξεις "εάν είναι δυνατόν".
Η συμφωνία πάλι για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τοξικά απόβλητα, δεν περιέλαβε κυρώσεις για τις βιομηχανίες που θα ρυπαίνουν, ούτε τρόπος κατανομής ευθυνών (όπως σχολιάζει η Greenpeace, μια αυστριακή εταιρεία, με εργοστάσιο στη Ρουμανία, ρυπαίνει τα ποτάμια της Ουγγαρίας, και κανένας δεν έχει μια απάντηση στο πώς θα αντιμετωπισθεί ένα τέτοιο θέμα).
Εκτός από τις δύο αυτές συμφωνίες, τίποτε ουσιαστικό δεν αποφασίστηκε, εκτός από την υπόσχεση των ΗΠΑ να ενισχύσουν οικονομικά τις αναπτυσσόμενες χώρες που θα έχουν "καλές" κυβερνήσεις (κάτι που δεν εμπόδισε το γιουχάισμα του κ. Πάουελ κατά τη διάρκεια της ομιλίας του) και γενικόλογες δεσμεύσεις για την χρηματοδότηση έργων για παροχή νερού στον τρίτο κόσμο.
Για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν συμφωνήθηκε κάποιο ποσοστό, όπως αρχικά ανεμένετο, ενώ στο θέμα του κλίματος προστέθηκε μια φράση με την οποία οι χώρες που έχουν επικυρώσει το πρωτόκολλο του Κιότο καλούν αυτές που δεν το έχουν κάνει να το επικυρώσουν εν ευθέτω χρόνω. Τέλος, για την προστασία της βιοποικιλότητας, υπογράφτηκε ένα κείμενο που μιλά για «σημαντική μείωση» των ρυθμών εκμετάλλευσής των φυσικών πόρων, μέχρι το 2010. Παρόλα αυτά, και αυτό είναι ενδεικτικό του αρνητικού κλίματος που επικράτησε, κάποιες οικολογικές οργανώσεις βλέπουν και λίγα θετικά: τα παγκόσμια περιβαλλοντικά αλλά και κοινωνικά προβλήματα ήλθαν για λίγο στο φως της παγκόσμιας δημοσιότητας, ενώ η "βιώσιμη" ανάπτυξη, όσο κι αν ερμηνεύεται διαστασταλτικά, έχει πλέον αποκτήσει το κύρος της κυρίαρχης άποψης.
Ίσως γι' αυτό αποφεύχθηκε μια μεγάλη καταστροφή. Δεν πέρασε τελικά η άποψη που συστηματικά προώθησαν οι ΗΠΑ, ότι δηλαδή οι κανόνες που τίθενται για την προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει υποχρεωτικά να συμμορφώνονται με τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου της γνωστής WTO. Αυτό θα επέτρεπε επίσημα στις ΗΠΑ να κατηγορούν χώρες που λαμβάνουν μέτρα για την περιβαλλοντική προστασία και τη δημόσια υγεία, ότι καταστρατηγούν τους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου.
Τέλος, μια μικρή νότα αισιοδοξίας ήρθε από δηλώσεις του Καναδά και της Ρωσίας, πως προτίθενται να επικυρώσουν το Πρωτόκολλο του Κιότο.
Το βέβαιο πάντως είναι πως, μετά την αποτυχία του Γιοχάνεσμπουργκ, ελάχιστοι πλέον προσβλέπουν σε τέτοιου τύπου γιγαντώδεις συνόδους, για να αντιμετωπίσουν τα παγκόσμια προβλήματα.
| < Προηγούμενο | Επόμενο > |
|---|
